Berdaq atinda



Download 2,16 Mb.
bet74/149
Sana06.04.2022
Hajmi2,16 Mb.
#531460
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   149
Bog'liq
QORAQALPA

Kelbetliktiń mánileri. Adamlarǵa, haywanlarǵa hám zatlarǵa tiyisli bolǵan belgilerdi kórsetedı
1) Túr-tústi bildiretuǵın kelbetlikler. Kók, qońır, qara, jasıl, sarı, shubar, ala.
2) Sırtqı kórinis, kólem, salmaqqa baylanıslı belgiler. Kelte, mayda, iri, jeńil, arıq.
3) Dámdi, mazanı bildiriwshi sózler. Ashshı, dushshı, mazalı, dámli hám t.b.
4) Tazalıq, pataslıqtı bildiretuǵın sózler. Taza, patas, kir, iplas hám t.b. belgilerdi bildiredi.
Kelbetliktiń dárejeleri. Zat hár qıylı belgilerge iye boladı. Ol belgiler geyde dárejeler arqalı anıqlanǵan. Zatlardı bir-birinen ajıratıp turatuǵın belgilerdi bildiriwine qaray kelbetlik dárejeleri tórt túrge bólinedi.
1. Jay dáreje. Zattıń belgisin hesh qanday dáreje bildiriwshi qosımtalarsız dara túbir sóz halında bildiredi. Kelbetliktiń jay dárejesi hár bir zattıń konkret belgisin kórsetedı úlken jay, jaqsı adam, aq kóylek hám t.b.
2. Páseytiw dárejesi. Zattıń sapasın, belgilerin páseytip kórsetedi. Ol bir qansha morfologiyalıq kórsetkishlerdiń járdeminde jasaladı: -ǵısh (sarǵısh), -is (kógis), -ǵılt (sarǵılt), -shıl//-shil (aqshıl, kókshil), -law//-lew (kóklew, bilimsizlew) hám t.b.
3. Arttırıw dáreje. Bul dáreje zattıń belgisiniń ekinshi bir zatta sonday belgiden artıq ekenligin kórsetedı jap-jas, qıp-qızıl, júdá aqıllı, oǵada qızıq, eń mazalı, úlken-úlken hám t.b.
4. Salıstırıw dáreje. Bir zatqa tiyisli belgini ekinshi bir zattaǵı belgige salıstırıp kórsetedi. -raq//-rek (jaqtıraq, dámlirek), -ıraq//-irek (sulıwıraq, ensizirek) hám t.b.


Tapsırma. Kelbetliklerdi tawıp, olardıń qaysı túri (sapalıq kelbetlik pe yamasa qatnaslıq pa) hám kelbetliktiń qaysı dárejesi ekenin anıqlań.

1. Balıq awlaw da kútá qızıq nárse. 2. Ámiwdárya burqıp, topıraqtı gúrep aqsa da, balıǵı mol dárya. Bunda ılaqanıń eń taynapır, awırǵa 4-5 batpan keletuǵınları bar. Súwen, sazan, bekireniń de eń irileri bar. 3. Átirap qamıs penen qorshalǵan, kún betin qalıńıraq etip saya etken. 4. Kelgen jerim biyik tikjar naǵız aǵıslı dáryanıń ózi eken. 5. Jolbarıs ózi sonday kúshli haywan bolsa da, qumırısqaǵa kúshi jetpegeni hayran qalarlıq. 6. Ol kisi atıwǵa kútá sheber, gózlegenin qurı jibermeytuǵın, qatań mergen edi. 7. Tap usı Qaratereńniń kún batar tárepinde bir kishilew kólatqa kelip jettik. 8. Padada júrgen kútá súzewik, hesh kimge kúsh bermeytuǵın bir buǵa bar edi (Á.Sh.).





Download 2,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish