Берда3 атында2ы №ара3алпа3 М1млекетлик университети

Философия ру7хый 31дир-3ымбат сыпатында

Философия ру7хый м1дениятта 6лкен из 3алдыр2ан, барлы3 билимлер системасында салма3лы орны бар, адамларда д6нья2а к5з-3арасты4 дурыс 31липлеси7ине айтарлы3тай 6лес 3ос3ан, барлы3 илимлер ушын методологиялы3 жа3тан белгили роль ойна2ан (ата3лы) абройлы илимлерди4 бири болып табылады. Бул (илим) билим системасы 5зи пайда бол2ан 7а3ыттан баслап д6ньяны4, т1биятты4, ж1мийетти4, адамны4 социаллы3 группаларды4, классларды4, бирлесиклерди4 халы3ларды4, миллетлерди4, п6ткил адамзатты4 проблемаларын тре4 анализлеп, к5плеген улы7ма т6синиклерди4 м1нисин 81м мазмунын ашып берди, а3ылды4 ойла7шылы3 к6шин к5рсетип, усы 3убылыслар2а, предметлерге, процесслерге т1н бол2ан улы7ма нызамларды аны3лады, адамларды4 ой-5рисини4 ра7ажлан7ына т1сир ете алату2ын 6лкен теориялы3 пикирлерди 3алдырды. Сондай-а3 усы билим Адам менен д6ньяны4 3атнасы ж5нинде демократия, сиясий 81м м1млекетлик 81кимият, сиясий партиялар, ш5лкемлер, бирлеспелер, 1деп-икрамлы3 г5ззаллы3 81м бас3а к5плеген проблемалар 8а33ында 1жайып ба8алы жу7ма3ластрыл2ан теориялы3 пикирлерди келешек ту7ралы к5плеген болжа7ларды берди. Буларды4 81ммеси тере4 байлы3, 6лкен 21зийне, та7сылмас 31дир-3ымбат. Адамлар оларды 6йрене отырып, 5злерини4 ра7ажланы7ына, 5злигин толы3 т6синип алы72а, бас3а адамларды бли7ине 5злерини4 келешегин алдынан к5ри7ге д6ньяда болып атыр2ан процесслерди4 т5ркинин аны3 к5ри7ге имканият алады. Сол себептен философияны 6лкен ру7хый 31дир-3ымбат, те4и-тайы жо3 а3ыллы ойла7ды4 шеберлиги менен жаратыл2ан теориялы3 пикиолер 21зийнеси ретинде таны7ымыз, о2ан ж6д1 итибарлы3 пенен абайлап 3ара7ымыз керек, к6т1 пухталы3 пенен, а3ыл парасатлы3 пенен оны4 теориялы3 билимлерин 81м режелерин пайдланы7ымыз тийис.

№1дир-3ымбатлар 81рбир 17лад, социаллы3 группа, халы3, миллет ж1мийет т1репинен 5злестирилип алынады, соны4 менен бирге 5злерини4 жо3ары к5терили7ине, келешекке 3арай н1тийжели илгерилеп отыры7ына тийкар салады.
Солай болса 31дир-3ымбат деген не?
№1дир-3ымбатлар ж1мийетти4 жаса7ыны4 тарийхый бас3ышларында пайда бол2ан, 31липлескен, ра7ажлан2ан, барлы3 7а3ытларда да адамны4 ж1мийетти4 81м п6ткил адамзатты4 на2ыз ра7ажланы7ына унамлы т1сир еткен, адамларды4 санасынан ке4 т6рде орын ал2ан, 5злигин а4ла72а 81м мойынла72а к5мек Берген, улы7ма 18мийетке ийе бол2ан материаллы3 81м ру7хый байлы3 болып табылады.
№1дир-3ымбатты4 к5плеген т6рлери бар`
q. Адам жасап тур2ан материаллы3, т1бийий орталы3 пенен болмыс бол2ан 31дир-3ымбатлар.
w. !деп-икрамлы3, 6рип-1детлер т6ринде пайда бол2ан 31дир -3ымбатлар.
e. Маманлы2ы, к1сип-5нерини4 жоллары, усыллары менен ж1риялан2ан 31дир-3ымбатлар.
r. Ж1мийетшилик, 2амхорлы3, 3айырхомлы3 81м бас3а 3атнасларда к5ринген 31дир-3ымбатлар.
t. Адамларды4 жасы, к1сиби, жынысы 81м бас3а 5згешеликлери менен болмыс бол2ан 31дир-3ымбатлар.
y. Жаслар 81м 2аррылар, еркеклер 81м 8аяллар, т6рли к1сип ийелери ушын 5згеше бол2ан 31дир-3ымбатлар.
№1дир-3ымбатлар адамгершилик, м1пдарлы3, миллий, диний 31дип-3ымбатлар болып б5линеди.
Адамзатты4 31ипсизлигин т1мийинле7 менен оны экологиялы3 31иптен 3ор2а7 меен, Арал 317пини4 шеили7и менен байланыслы бол2ан 31дир-3ымбатлар келип шы3ты.
Ж1мийетти4 базар экономикасына 5ти7 гезиндеги 3айта тиклени7 81м жа4аланы7, радикаллы3 экономикалы3, сиясий 81м ру7хый реформаларды 1мелге асыры7 д17иринде филология жа4а сиясий ойла7ды4, бул жа4а система2а 5ти7 программасыны4 теориялы3 81м практикалы3 тийкарланы7ын т1мийинлейди. Соны4 менен бирге ж1мийетти4 тиклени7и 81м жа4а идеологиясы бурын2ы юнерик догматикалы3 режелерден 81м 3атал т6рдеги философиялы3 изертле7лер менен к5рсетпелерден бас тарты7ды талап етеди.
Философия бир п6тин д6нья2а к5з-3арас ретинде 5мир турмыс к5терген актуал м1селелерди творчестволы3 81м сын критикалы3 к5з-3арас пенен анализлеп жа4а ториялы3 жу7ма3лар жаса7ы 81м жа4а практикалы3 усыныслар билдири7 тийи. Сондай жа2дайларда философияны4 буннан былай творчествоны4 ра7ажланы7ы т1мийин етиледи. Оннан 3алса философия саласында к6шейип атыр2ан плюрализм (пикирлер) толы3 есап3а алыны7ы лазым, 5йткени усы плюрализм негизинде 81р т6рли концепциялар мектеплер 81м барлы3 адамзат алдында тур2ан дереклерди4 81м проблемаларды4 81р 3ыйлылы2ын с67ретлейди. Усындай жа2дайларда философияны4 е4 18мийетли 7азыйпасы болып методологиялы3 негизлерди ислеп шы2ы7, (консенсус3а ериси7) бир-бирине келисимге бары7 болады. Демек, буны4 5зи улы7ма адамзатлы3, 2алабалы3 (жобалы3) ма3сетлер, болмысты4 81м адамзатты, м1дениятты 81м цивилизацияны д6ньялы3 ра7ажланы7ды4 е4 жо3ар2ы байлы2ы сыпатында 3ор2а7ды4 м1ниси ж5нинде 5з-ара т6синиси7 81м келисимге бары7 дегенди алатады. Философия идеологиялы3 жа4аланы72а актив 3атнаса отырып, жекке адам2а табыны7шылы3, экономикалы3 социаллы3 81м ру7хый жа3тан бир орында то3тап 3алы7 жылларында кеткен 31теликлерден 3утлы72а умтылады, %збекстан 81м №ара3алпа3стан Республикаларыны4 та4лап ал2ан 21резсизлик жолын, базар экономикасына, халы3 аралы3 ашы3 сиясат3а асослан2ан демократиялы3 8у3ы3 6лкен м1млекетти 81м 1дил пухаралы3 ж1мийетти д6зи7ди теориялы3 д1лилле7ге, практикалы3 хызмет етеди. %збекстан Республикасы президенти И.А,каримовты4 миннетлеринде, 1сиресе «%збекстан экономикалы3 реформаларды тре4лестири7 жолы менен» (Т., qoou). «?збекстон буюк келажак сари» (Т., qooi) китапларында Республикада2ы иске асып атыр2ан процесслерге тере4 социаллы3- философиялы3 анализ береди, к5плеген теориялы3 ба8алы пикирлер жу7ма3ластырыл2ан, демократиялы3 8у3ы3 м1млекетини4 д6зили7ини4 ба2дарын усы процесстеги тере4 5згерислерди4 дизбегин аны3лап, буларды т1жирийбе негизинде жа4а ба8алы пикирлер толы3тыр2ан 81м теориялы3 жа3тан тийкарла2ан, арнайту2ын м1млекетти4 келешегине байланыслы к5плеген унамлы идеялар айтыл2ан. Президентимизди4 мийнетлеринде жасал2ан тере4 анализлер демократиялы3, 8у3ы3 м1млекетини4 т1жирийбесин жу7ма3ластыры7да 6лкен философиялы3 методологиялы3 18мийетке ийе болады. Соны4 ушын президентимизди4 мннетлери тере4 6йрени7ге 6лкен ды33ат а7дары7ымыз тийис, 5йткени оны4 мийнетлеринде к5плеген философиялы3 методологиялы3 проблемалар 5з к5ринисин тап3ан.