Belarussiya davlatiga iqtisodiy-geografik tavsif

1. Shimoliy Muz okeanining tabiiy-geografik joylashuvi
Shimoliy qutbiy okean yoki Qutbiy okean Shimoliy qutb atrofida Evroosiyo va Shimoliy Amerika o'rtasida cho'zilgan. Uning janubiy chegarasi Arktika doirasining deyarli hamma joyidan o'tadi. G'arbiy va shimoli-g'arbda Atlantika okeani bilan Gudzon bo'g'ozi va Devis bo'g'ozi orqali bog'lanadi (chegara 70 ° N da chizilgan) va ikkita okeanni Baffin erlari va Grenlandiya oroli ajratib turadi, sharqda ikki okean o'rtasidagi chegara an'anaviy ravishda asosan ochiq suv maydoni bo'ylab chizilgan.
Grenlandiyaning janubi-g'arbiy qismidagi Brewster burnidan Daniya bo'g'ozi orqali Islandiyaning sharqiy sohiliga, so'ngra 61 ° N da Skandinaviya yarim orolining janubi-g'arbiy sohiliga boradi. Grenlandiya va Norvegiya dengizlari Shimoliy Muz okeaniga tegishli. Shimoliy-sharqdan va sharqdan shimoliy Shimoliy Muz okeanining Bering bo'g'ozigacha bo'lgan janubiy chegarasi Evroosiyoning shimoliy qirg'og'idan hosil bo'lgan. Ushbu chegaralar ichida Shimoliy Muz okeanining maydoni 14,75 million km², hajmi 18 million km³. Tinch okeani bilan faqat tor (86 km) sayoz (36–60 m) Bering bo'g'ozi bilan bog'langan. Boshqa okeanlar bilan taqqoslaganda juda kichik o'lchamlarga ega bo'lgan Shimoliy Muz okeani Yer yuzidagi eng katta raf maydoniga ega, bu uning umumiy maydonining taxminan yarmini tashkil qiladi. Ravon Evrosiyo qirg'og'idan eng katta kenglikka (1300 gacha va hatto 1500 km gacha) etadi. Sharqda Rossiyaning shimoliy dengizlari joylashgan Evrosiyo shelfining uzluksiz tasmasi Alyaskaning tokchasi va Kanadaning Arktika arxipelagi orollari bilan bog'lanadi. Asosan, Shimoliy Muz okeanining ko'plab orollari tokchasida joylashgan. Tinch okeaniga nisbatan 13,5 marta kichikroq bo'lib, orollar soni bo'yicha undan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Bundan tashqari, bularning barchasi kontinental kelib chiqadigan yirik orollar va arxipelaglar: Grenlandiya (maydoni 2 million km2 dan ortiq), Kanada Arktika Arxipelagi, Spitsbergen, Novaya Zemlya, Yangi Sibir orollari va boshqalar. Okean orollari yo'q Shimoliy Muz okeanidan kelib chiqqan. Muz shelfi odatda muzliklar va muzlarning kontinental muz qatlamidan ko'rfazga bo'sh bo'lgan joyda hosil bo'ladi. Pastki qism bo'ylab ma'lum bir chuqurlikka - odatda 300 m gacha tushib, muz suzuvchi holatga o'tadi va turli muzliklar bitta maydonga birlashadi. Bu maydon ko'rfazni to'ldirguncha o'sishda davom etadi. Ko'rfazni tark etganda, qanchalik katta bo'lmasin, muzlikning old qismi ko'rfaz og'zining to'xtatuvchi ta'sirini yo'qotib, barqarorlikni yo'qotadi va ochiq okean kuchlariga zaif bo'ladi. Ko'rfazning chekka nuqtalarini va muzlik buzoqlarini bog'laydigan chiziq bo'ylab muzlik asta-sekin parchalanadi. Muz shelfi ham muzni yo'qotadi, pastdan eriydi va okean tubi bo'ylab shimolga siljiydigan sovuq tub oqimlarni hosil qiladi, so'ngra tropik suvlarni kislorod bilan to'ldiradi. Muzlik uning yuzasiga qor yog'ishi natijasida qalinlashgan bo'lsa-da, umumiy natija ochiq dengiz tomon yupqalashib bormoqda.
Muzlik to'sig'i - muzlikning dengizga qaragan chekkasi - qalinligi taxminan 180 m ga etadi va dengiz sathidan 20-30 metrga ko'tariladi. Muzlik yuzasida qolgan ob'ekt okeanga yaqinlashganda asta-sekin cho'kib ketadi.
Muz tokchalari katta qirg'oq bo'ylarida yuqori kengliklarda joylashgan bo'lib, ularning muzlari asosan qor yog'ishidan hosil bo'ladi. Ba'zan bunday muzning qalinligi 200 metrga etishi mumkin.
Materiklarning orollari va Arktika sohillari relyefi juda xilma-xildir. Grenlandiyaning taxminan 4/5 qismi, Yerning eng katta oroli (2175,6 ming kv.km) qalinligi 3500 m gacha bo'lgan muz qatlami bilan qoplangan.Ko'p sonli muzlik muz qatlamidan sohilga tushadi, bu erda aysberglar joylashgan. buzoq. Grenlandiyaning muzsiz hududi taxminan. 342 ming kv. km; Bu yerda rel’efning har xil turlari – nisbatan past muz bilan boʻlingan platolardan baland, kuchli togʻlarga boʻlingan. Grenlandiyaning janubi-g'arbiy qirg'og'ida Yerning eng qadimgi tog' jinslari topildi. Kichik muzliklar Kanadadagi Ellesmir, Devon, Baffin oroli, Shppbard, Frans-Iosif Land, Novaya Zemlya va Severnaya Zemlya orollarida uchraydi. Kanada Arktika arxielagosining Uzoq Sharq sohillari cho'qqilari 2600 maslgacha bo'lgan kuchli qo'pol tog'larni egallaydi. (Ellesmir orolining shimolida). Ko'p joylarda tog 'tizmalari muzliklar bilan qoplangan.
Tog'lar Sibirning shimoli-sharqidagi (Byrranga tog'lari) keng hududlarni egallaydi. Past tog'lar Novaya Zemlya va Taymir yarim orolida ham uchraydi. Arktikada past to'lqinli tekisliklar ustunlik qiladi, bu erda yozda tundra o'simliklari bir necha hafta davomida rivojlanadi. Shunga o'xshash landshaftlar Kanada Arktika arxipelagining g'arbiy qismi va Gudzon ko'rfazining g'arbiy qismidagi kontinental mintaqalar, shuningdek, Alyaskaning shimoliy qirg'oqlari uchun xosdir. Rossiya qirg'oq chizig'ining ko'p qismi tundra o'simliklari va kichik tepaliklar bilan qoplangan past tekislikdir. Okean sohillarining deyarli hamma joyida abadiy muzlik keng tarqalgan.
Yevrosiyo gʻarbidagi qirgʻoqlar asosan baland, sharqdagi fyord qirgʻoqlari deltasimon va lagunal, Kanada Arktika arxipelagida ular asosan past va tekis. Yevrosiyo qirgʻoqlarini dengizlar yuvib turadi: Norvegiya, Barents, Oq, Kara, Laptev, Sharqiy Sibir va Chukchi; Shimoliy Amerika - Grenlandiya, Bofort, Baffin, Gudzon ko'rfazi, Shimoliy Muz okeani suvlari tarkibiga kiruvchi Kanada Arktika arxipelagining ko'rfazlari va bo'g'ozlari.
Orollar soni bo'yicha Shimoliy Muz okeani Tinch okeanidan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Eng yirik orollar va materik arxipelaglari: Kanada Arktika arxipelagi, Baffin oroli, Grenlandiya, Svalbard, Frans Iosif erlari, Novaya Zemlya, Severnaya Zemlya, Yangi Sibir orollari, Vrangel oroli.
Shimoliy Muz okeanining flora va faunasi Arktika va Atlantika shakllari bilan ifodalanadi. Organizmlarning turlari va individlari soni qutbga qarab kamayadi. Biroq, Shimoliy Muz okeani bo'ylab fitoplankton jadal rivojlanmoqda, shu jumladan Arktika havzasi muzlari orasida.