Belarussiya davlatiga iqtisodiy-geografik tavsif

3-rasm
;


Okeandagi ekspeditsiyalar yónalishlari
2. Shimoliy Muz okeanining degizlariga tavsif


Dengizlar va orollari
Qutbdan turib kuzatsangiz, Shimoliy Muz okeani dengizlarini Arktika havzasi atrofida doira shaklida joylashganini ko‘rasiz. Bular Grenlandiya, Norvegiya, Barens, Oq, Kara, Laptevlar, Sharqiy Sibir, Chukotka, Boford va Linkoln dengizlaridir. Ular o‘zining geografik joylashishiga ko‘ra chekka yoki ochiq dengizlar bo‘lib, faqatgina
Dengizda orollar kam uchraydi. Eng yirigi antropogen davri dengiz va morena yotqiziqlaridan tarkib toptan Kolguyev oroli bo‘lib, uning maydoni 3728 km2 ga teng. Barens havzasiga Nordkap oqimi orqali Atlantika okeanidan iliq va materik daryolaridan chuchuk suv kelib qo‘shiladi va dengizning gidrologik rejimiga ta’sir etadi. Materikning o‘zidan yiliga 163 km3 suv quyiladi, shundan 70% Pechora daryosiga to‘g‘ri keladi.



Barens dengizi iqlimi arktika iqlimiga mansub bo‘lib, unga bir tomondan arktika havzasining sovuq havo massasi va ikkinchi tomondan iliq Nordkap oqimi ta’sir etadi. Binobarin, dengizning janubiy qismi iliq oqim ta’sirida bo‘lganligi tufayli uning akvatoriyasida muz qoplami kuzatilmaydi. Qish oylarida dengizning janubi-g‘arbiy qismida havo harorati -4°S dan shimolida -20-25°S gacha pasayadi. Yoz oylarida esa harorat shimolda 0°S dan janubi-g‘arbda 10°S gacha ko‘tariladi. Huddi shunday yillik yog‘ingarchiliq miqdori ham shimolda 250 mm dan janubi-g‘arbda 500 mm gacha ortib boradi. Nordkap oqimi yuzasida suvning harorati yil davomida 4°S dan 12°S gacha bo‘ladi. Suvining sho‘rligi 32,0-35,0°/00. Dreyf muzlari aprel oyida ham iliq oqim yaqinlarida suzib yuradi. Avgustda muzlar Shpitsbergen va Frans-Iosif Yerigacha chekinadi. Dengiz sohilida muzlamaydigan port Murmansk shahri joylashgan.
4-rasm;
Barens dengizidagi muzliklar

Shimoliy Muz okeani maydonining kichik bo‘lishiga qaramasdan orollar soni jihatidan Tinch okeanidan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Orollarning ko‘pchiligi materik sayozligida joylashgan. Shimoliy Amerika va Yevrosiyo materiklari sohillaridan Arktika havzasi tomon borgan sari orollarning soni keskin kamaya boradi. Okeanning eng yirik orollari Grenlandiya, Elsmir, Viktoriya, Banks, Kanada-Arktika arxipelagi, Islandiya, Shpitsbergen, Frans Iosif Yeri arxipelagi, Novaya Zemlya, Severnaya Zemlya, Novosibirsk orollari, Vaygach, Kolguyev, Vrangel va boshqalar. Barcha orollarning umumiy maydoni 4 mln. km2.

Grenlandiya.Shimoliy Muz okeani orollari orasida eng kattasi Grenlandiya (Yashil o‘lka) oroli bo‘lib, uning maydoni 2176 ming km2. Shundan 1834 ming km2 maydoni muz bilan qoplangan. Muzlik yuzasi qirg‘oqdan orol ichkarisiga qarab ko‘tarilib boradi va gumbazsimon shaklni hosil qiladi. Muz qoplamining o‘rtacha qalinligi 2300 m, eng qalin joyi markazda 3400 m gacha boradi, hajmi 2,6 mln. km3. Orolning sharqiy sohilida tog‘ tizmalari mavjud. Ular muzliklar bilan qoplangan. Tizmaning eng baland chuqqisi Gunbyorn okean sathidan 3700 m ko‘tarilib turibdi.