|
48
"ЛАМАҲОТ" ТАЛҚИНЛАРИ
"Ламаҳот" - "Ламаҳот мин нафаҳотул қудс" (Муқаддас хушбўйликлардан лаҳзалар) Ҳазрати Олим Шайх Азизон ибн Мўъмин Шайх ибн Дарвиш Шайх Азизон қаламига мансуб бўлиб, XVI асрнинг мўътабар ёзма манбаларидан ҳисобланади.
Абу Тоҳирхожанинг "Самария" китобида Олим Шайх Азизон 1564 йилда туғилгани эътироф этилиб, Имомқули Баҳодирхон замонасида Самарқандла аъламлик мансаби-да бўлганлиги ва имомларнинг имоми ҳисобланганлиги қайд этилади.
"Туҳфат-ул-зоирин" ва "Ҳужжат-ул-зокирин"ларда ав-лод шажараси Абу Бакр Сиддиққа (р.а.), она томонидан алавий Мавлоно Ҳофиз Қўйлиқийга етиши айтилган.
Фиқҳ (ислом ҳуқушунослиги), усул, тафсир, ҳадис, та-рих, тасаввуф илмларида пешқадам бўлиб, ҳол илмида ҳам камол топган. Шунинг учун ҳам ўз замонасида "Олим ба ҳаммаи улум" (барча илмлар эгаси) унвони билан тараф-ланган.
Милодий 1631/32 йилларда вафот этган. "Ламаҳот" яс-савия тариқати ва унинг пирлари ҳақида мукаммал ахбо-рот борувчи манба.
Китоб Ҳазрати Аҳмад Яссавийдан (1105-1166/67) бош-лаб муаллифнинг ўзи Олим Шайх Азизон (1564/65-1631/ 32)гача бўлган 77 пир ҳақида турли даражадаги маълумот-ларни жамлаган. Шу баробарида яссавия тариқатининг машҳур намоёндаларига ҳам тўхталиб ўтилган.
Яссавия тариқатига мансуб пир ва муридлар Миёнкол-да, жумладан ҳозирги Хатирчи ҳудудида кўпчиликни таш-кил этган. Бинобарин, "ота" билан номланган жой номла-ри аввалида шу тариқат пирларига қўлланилган. Сафий-нинг "Рашаҳот"ида ҳазрати Аҳмад Яссавий баёнида: "тур-клар они Ото Яссавий дерлар. Ва отониким, туркий лаф-зида падарни айтилур, ул машойихларга итлоқ (тадбиқ) қилурлар. (22-бет)
Айнан шу фикр тасдиғи ҳазрати Алишер Навоийнинг
"Насойим ул-муҳаббат"ида учрайди: "Саййид ото (р.а.) Хожа Аҳмад Яссавийнинг қаробатидур. Раёзат била му-жоҳадалар тортибдур. Иши ул ерга етган экандурки, деб-дурки мен ва Аҳмад тенгаштук, мен бийикроқ эрдим,-Ани баъзи ҳам сиёдатқа мансуб қилубдирлар. Ва турк улусида "Ото"дерлар. Ва шуҳрати бағоят кўпдир ва даъ-ваомиз сўзи ҳам кўп (425-бет). Шу жумладан, "бобо", "боб" атамаларида ҳам хослик бўлган (масалан, Арслон боб, Чилтан бобо ва ҳ.к.).
Хатирчи сарҳадида Саййид ота, Бадр ота, Эшон бобо, Новжа бобо, Полвон ота, Лангар ота, Сулук ота, Жарроҳ бобо, Оқсоқол ота, Қовус ота, Маллатун ота, Қора бобо, Мулла Хиёл бобо, Қошғар ота каби жой номларининг мавжудлиги ва номи нисбат берилган зотлар билан боғ-лиқ ривоят ва тафсилотлар ана шундай хулосани беради.
Яссавиянинг дастлабки босқичи чорвадор яъни муқим бўлмаган омма орасида кенг тарқалганлиги сир эмас. Ҳозирда ҳам жаҳрияга хослик шу жиҳати билан баҳола-нади. Кейинчалик Нақшбандия ўтроқ ва ҳунарманд ом-мага машҳурлашиб боради ва Ҳазрати Баҳоуддин Нақшбан-дий (1318-1389) асос солган тариқат кенг ёйилади.
Ягона мақсадни турлича ифодада ижро этиш тасаввуф сулукларида хайрли йўлларни кенг очиб, қалблар равшан-лигини янада ойдинлаштиради.
Олим Шайх Азизон Яссавия тариқатининг етмиш ет-тинчи пиру муршиди бўлиб, Майдон сойда кўп бора бўлган.
"Ламоҳот"да булар ҳақида атрофлича баёнлар ифода топган ва улар тарихий қайдлар асосида тасдиқланган.
"Ламаҳот"да Ҳазрат Аҳмад Яссавий таваллуд топган Туркистондан Бухоро сарҳадларигача бўлган масофада яшаб ўтган Яссавия тариқати пиру муршидлари ва улар-нинг ҳаёти, турмуш тарзи билан боғлиқ тафсилотлар баён этилади.
Таржимаи ҳолларига доир муфассал маълумотлар кам-роқ эса-да, туғилган, яшаган жойлари ҳақида фикр юри-тилади. Қиёсан олинганда XVI асрдаги ижтимоий муҳит ва шу даврда яшаган шахслар тилга олинади.
50
Бу асар Хатирчи сарҳадидаги Куфин ва Майдон каби жойлар (топоним) XVI асрда ҳам мавжудлигини ифода-лайди. Жумладан:
Мулла Абдураҳмон - муфтий, аҳли тариқат. Аввали-да Ҳазрати Шайх Мавлоно Валига сўнгра мулло Аҳмадга мурид бўлган. Куфинда (асарда қишлоқ деб аталади) яшаган (Демак, қалъа мақомини йўқотиб, қишлоққа ай-ланган, 98-бет)
Саййид Амир Халил Майдоний - валий, парҳез-корлар пешвоси. Майдон қишлоғи аҳлидан (212,218, 240-бетлар).
Мавлоно Вали Азизон - Ҳазрати Қосим Шайхнинг пири, устози. Куфиндан уйланган. Қабри Майдон қишло-ғидаги қадимий сўфада (183, 194, 213, 215, 218, 219, 221, 219-бетлар).
Мухлисхон - тариқат пешволаридан. "Миёнкоддаги Майдон қишлоғидан" (216-бет). .
Ҳазрати Сайид - Мавлоно Вали таълим олган тари-қат пирларидан. "Ҳазрати Сайд Миёнколдаги Куфин яқинида жойлашган Майдон қишлоғида вафот этдилар ва ўша жойда кўмилганлар (220-бет).
Do'stlaringiz bilan baham: |
