Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

garaçaý
ýa-da 
garaçaýly
diýen türki halkyň ady hem tassyklaýar, çünki 
onuň ady “gara suwly çaýyň ýakasynda ýaşaýan il” diýen manyda ýüze 
çykypdyr. Çaýy diýen etnonimiň manysy baradaky bu çaklama hakykata 
laýyk bolsa, onda çaýy urugyny düzýän 
gutluçal, körçal, söýünçal
diýen üç esasy tiräniň adyndaky çal sözlerini hem “çaýly” diýen adyň 
gysgalan görnüşi hasaplamak mümkindir.
Alymlar çaýy etnoniminiň, şeýle-de 
taryhy
(waka), 
emeli
(hemra), 
gazaky
(goýun),
türkmeni, täjiki 
ýaly sözleriň yzyndaky 
–y goşulmasyny pars-täjik dillerinde degişliligi bildirýän affeks hasap 
edýärler. Beýli pikir türkmen diline giçki döwürlerde aralaşan sözler 
babatda hakykata laýykdyr, ýöne iňňän irki eýýamlarda—türki dilleriň 
altaý dil birligini düzen döwürlerinde dörän goňşy, ýagşy, garşy, dagy 
ýaly sözlerde, şeýle-de barany, bagty, bükri, gaýy, garrawy, gowly, 
gyrgy, sanjary, soky, surhy, ýabany ýaly türkmen etnomimlerinde –y 
affiksi gadymy türki goşulma bolup, ol diňe bir degişliligi däl, eýsem 
köplügi hem aňladypdyr.
ÇAKA, ÇAKAN, ÇAKMAK, ÇAKÇAK, ÇAKYR
Sözbaşyda sanalan etnonimleriň düzümindäki 
çak
sözi olaryň bir 
kökden dörän bolmagynyň mümkindigini görkezýär. Degişli taýpalaryny 
ýaý içinde getirmek bilen, biz olary täzeden sanap geçeliň: 
çaka
(teke, 
esgi), 
çakan
(ýemreli, mürçeli, salyr, teke, hydyrili, çandyr, çowdur, 
ärsary, garawul), 
çakanalagöz
(ýomut), 
çakmak
(çowdur, ärsary), 
çakçak
(çowdur), 
çakyr
(ärsary, alili, gökleň, mukry).
Bu sanalan atlardan çakan, çakmak, çakyr ýalylarynyň manysyna 
dogry geläýjek sözleri häzirki türkmen dilinden hem tapmak mümkin. 
Meselem, 
çakan
diýen etnonimiň çakan gözli tirebaşynyň adyndan 
bolmagy ähtimal, çünki çakanalagöz diýen etnonim onuň hut şu 
manysynyň tarapyny tutýar.