Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

dabaşy
diýen tire ady 
deh
(“on”) diýen pars we 
başy
diýen türkmen sözünden bolup, ol 
onbegi
diýen at bilen manydaşdyr (“on adamyň, esgeriň baştutany”). Mürçeli 
taýpasyny öwrenen taryhçy alym Janmämmet Öwezow dabaşy diýen 
tiräniň mürçeliler Eýranda oturan döwründe dörändigini, ýagny Eýran 
häkimleriniň ýerli ilata gözegçilik etdirmek we salgyt ýygnamak üçin, 
onuň öz içinden dabaşylar belländigini ýazýar.
Olamlaryň 
datha
tiresiniň ady täjikçe “general-maýor” diýen 
manydadyr. Taryhçy alymlaryň güwä geçmegine görä, XVIII 
asyrda Buhara hökümdarlary bilen ysnyşyk eden ärsary, olam, saryk 
serkerdelerine Buhara emiri
 datha, işik agasy
ýaly çinleri beripdir.
Alili, mürçeli, nohurly we saryk taýpalarynyň düzüminde 
ýüzbaşy
(“ýüz adamyň, esgeriň baştutany”) diýen urug-tireler bar. Mürçe 
ýüzbaşylarynyň ady, ähtimal, Mürçe galasyndaky gozgalaňçylary 
köşeşdirmek üçin, 1816-njy ýylda Hywa hany Muhammetrahym 
tarapyndan bu ýere iberilen Öwez ýüzbaşynyň tituly bilen baglanyşykly 
bolsa gerek.
Gökleň, nohurly we salyr taýpalaryndaky 
ýüzbegi
diýen etnonimler 
hem ýüzbaşy termini bilen manydaşdyr.
Alili, gökleň, ýemreli, saryk, teke we ärsary taýpalarynyň 
düzümindäki onbegi diýen tire atlary dabaşy bilen manydaş bolup, Orta 
Aziýada bu çin diňe türkmenlere berlipdir. Özbekler bu çin adyny onbaşy 
görnüşinde ulanypdyrlar.
Alilileriň uly iki bölüminiň biri bolan onbegiler (beýlekisi ýüzbaşy) 
XIX asyryň başynda ýaşan Şamuhammet onbegi diýen batyr serkerdäniň 
tituly boýunça şeýle at alan bolsalar gerek. Onbegi diýen titul Altyn Orda 
hanlygynda hem ýörgünli eken.
DAZ
Ýomut, salyr, teke taýpalarynyň düzüminde, şeýle-de Nurata 
türkmenlerinde (Samarkant welaýaty) 
dazlar
, ýomutlarda