Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

daz badrak
diýen urug-tireler bolup, olaryň ady iňňän gadymy türki 
daz, taz
diýen 

---

138
taýpa ady bilen baglanyşyklydyr. Başgyrt alymy P.G.Kuzeýew özbek, 
gypjak, gyrgyz, gazak, başgyrt, nogaý ýaly ençeme türki halklaryň we 
taýpalaryň düzüminde bar bolan
 taz, daz
diýen uruglaryň gadymy türki 
eýýamda Saýan-altaý daglarynyň eteginde uly taýpa hökmünde ýüze 
çykyp, soňra dürli türki halklaryň düzümine girendigini ýazýar.
Käbir alymlar 
daz
sözüniň häzirki “kel” manysyndan ugur alyp, 
ony taýpabaşynyň lakamy hasap edýärler. Bu pikir ynançly däl, ýöne 
adyň hakyky manysy barada elimizde häzirlikçe başga tutaryk ýok.
DAH, DAÝ
Türkmenleriň iňňän gadymy ata-babalarynyň biri bolan dahlar 
saklaryň bir bölümi bolup, biziň eramyzdan öňki II müňyllykdan tä 
arap basybalyşlaryna çenli (VII asyr) uly halk bolup, ol Kaspi deňziniň 
kenarlarynda, 
Gyzyletrek—Gyzylarbat—Nebitdag 
etraplarynda 
ýaşapdyr. Bu halkyň gadymy paýtagtynyň galyndylary Dahystan 
(Dehistan, ýagny “dahlaryň ýurdy”) diýen at bilen Gyzyletrek raýonynyň 
territoriýasynda häli-häzire çenli saklanýar.
Dähli, däli
diýen at bilen bu halkyň ululy-kiçili bölekleri ençeme 
türkmen taýpalarynyň arasyna siňipdir (Günbatar Garagumdaky Dähli 
diýen guýynyň ady hem dahlar bilen baglanyşyklydyr).
Garagalpak alymy Daulen Aýtmuratow dah diýen etnik ady sak 
etnonimine syrykdyrýar we ony “kekilli”, “gulpakly”, “depesinde örülen 
saç goýýanlar” diýip düşündirýär (bu barada Sak diýen makalada giňden 
gürrüň ederis).
DAŞ, DAŞKY, IÇ, IÇKI
Türkmen (türki) etnonimiýasynda bu sözler hakyky etnonim bolman, 
iki bölünen taýpanyň, urugyň böleklerini biri-birinden tapawutlandyrmak 
üçin esasy adyň öňünden goşulýan anyklaýjy agzadyr. Ýöne esasy sözüň 
unudylyp, diňe anyklaýjy agzanyň etnonim bolup ulanylyşyna-da duş 
gelinýär. Meselem, Kalinin raýonynyň Dyşky oba sowetine adyny 
geçiren dyşky diýen çowdur urugynyň ady