Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

r 
we 
–k
köplük goşulmalaryndan hasyl bolup, “taýpa”, 
“topar”, “il” manysynda ýüze çykypdyr. Muny 
tüwer
diýen etnonim 
hem tassyklaýar.
TÜRKMEN
Biziň eramyzyň başlarynda Merkezi we Orta Aziýanyň giň 
sähralarynda ýaşan türki dilli taýpalar dürli-dürli toparlara we iri taýpalara 
bölünip, olaryň hersine özbaşdak at berlipdir. Türki taýpalaryň arasynda 
öz gadymy adyny saklan we soňra halk derejesine ýeten şeýle toparlaryň 
arasynda öňi bilen gyryzlary, uýgurlary, galyberse-de türkmenleri we 
başgyrtlary görkezmek mümkin, çünki 
gyrgyz
we 
uýgur
diýen etnik 
at baryp biziň eramyzyň başynda-da duş gelýär. 
Türkmen
ady hem 
türki halklaryň içinde gadymy atlaryň biridir. Bize mälim bolan taryhy 
çeşmelerde, meselem, VIII asyryň başynda düzülen Tun-dýan diýen 
hytaý ensiklopediýasynda bu söz 
tö-kü-möng
görnüşinde duş gelýär. 
Täjigistandaky Mug dagyndan tapylan Sogd dokumentleri hem VIII 
asyryň başyna degişlidir. Şol dokumentlerde-de türkmen sözi getirilipdir. 
Baryň 1300 ýyl çemesi mundan öň ýazylan taryhy dokumentleriň ikisinde 

---

216
duş gelýän 
türkmen
etnonimi bu sözüň VIII asyrda däl-de, eýsem ondan 
has öň döränligine şaýatlyk edýär. Biziň pikirimizçe, 
türkmen
sözi biziň 
eramyzyň birinji müňýyllygynyň ortalarynda, takmynan 1,5 müň ýyl 
mundan öň ýüze çykan bolsa gerek.
Türkmen sözüniň aňladýan manysy orta asyr alymlarynyň hem 
ünsüni özüne çekipdir. Müň ýyl mundan öň ýaşap geçen meşhur orta 
asyr alymy, asly köneürgençli Abu-Reýhan al-Biruny (973—1048) 
ilkinji gezek 
türkmen
sözüne düşündiriş berýär. Onuň pikirine görä, 
“Geçmişde yslam dinini kabul eden we musulmanlar bilen gatyşan oguz 
türkleri dürli dilli halklaryň arasynda tarjuman, ýagny “terjimeçi” bolýar.