Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gögem
, abdallarda 
gögeç
, 
gögüş
we şuňa meňzeşler. Şuny nazara alyp, 
geçmişde gök diýen uly türkmen taýpasynyň bolanlygyny, soňra onuň 
ululy-kiçili böleklere bölünip, dürli taýpalaryň içine siňip gidenligini 
çaklamak bolar. Dogrudan-da, türkmenleriň irki taryhyny yzarlan 
alym S. Agajanowyň işlerinde görkezilişine görä, XI asyrda Syrderýa 
boýlarynda ýaşan okly, gökli, soltanly diýen türkmen taýpalary Balkan-
Maňgyşlak etraplaryna göçüpdirler. 
Etnonimleriň gelip çykyşy we manysy barada birnäçe çaklama bar. 
1. Gökler Oguzhanyň Gök ýa-da Gökhan diýen dördünji oglunyň 
nebereleridir. Reşideddin bilen Abylgazy Gök hanyň nebereleri 
hökmünde baýyndyr, çowdur (jawuldur), beçene, çepni, Salar Baba hem 
baýyndyr, beçene, igdir, gynyk taýpalaryny sanaýarlar. Diýmek, Gök 
hana degişli ile ýa-da onuň belli bir bölegine Gök diýen adyň dakylmagy 
mümkindir. 
2.Nemes alymlarynyň (W. Bangyň) pikiriçe, gök diýen türki 
taýpalaryň ady gök tokaýda ýaşaýanlygy bilen baglanyşyklydyr: 
gadymy türki eýýamda (XVI—XVIII asyrlar), Mogilýan Kaganyň 
baştutanlygyndaky türkler Gündogar Hangaý daglarynyň etegindäki 
Ötüken welaýatynda gür tokaýlaryň içinde ýaşapdyrlar. Olara 
gök 
türkler
diýlipdir.
3.
Ak, gara
sözlerinde bolşy ýaly, etnonimiýada 
gök
sözi hem 

---

121
tarapyň adydyr. Bu söz köplenç “gündogar” manysynda ulanylypdyr. 
Diýmek, 
gök
türkler
—“gündogarda oturan türkler”, 
gagauz
(gök 
oguz—gögoguz—gagauz) hem “gündogar oguzlardyr”.
4.
Gök
diýen etnonimler taýpa wekilleriniň gözüniň reňki bilen 
baglanyşyklydyr. Taryhdan belli bolşuna görä, sary saçly, gök gözli 
oguzlar hem bolupdyr. Häzirki türkmenlerde-de göz gözli adamlara duş 
gelinýär. Belki, olaryň gözüniň reňki şol gadymy ata-babalarymyzdan 
gaýdýandyr.
Sözümiziň ahyrynda, etnonimlerde