Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gaýy
we 
gaýym
sözleriniň bir kökden 
dörän hasap eden bolsalar gerek.
Biz gaýy sözüniň manysyna düýbünden başga tarapdan 
çemeleşmekçi. Dünýä halklarynyň köpüsinde, şol sanda türki halklarda 
iňňän irki etnonimler “adam”, “garyndaşlar”, “tire”, “urug” ýaly 
manylardaky adaty sözlerden emele gelipdiler. Gaýy taýpasy hem 
“garyndaş” manysyndaky gadymy türki 
gad-gaz gaý
sözünden gelip 
çykan bolsa gerek (türki dillere 
d-z
we 
z-ý
ses çalşygy mahsus fonetik 
hadysadyr. Deňeşdiriň: adak-azak-aýak). Orhon-Ýeniseý türki ýazuw 
ýadygärliklerinde duş gelýän 
gadyn
, XI asyrda ýazylan “Kudadgu bilik” 

---

101
diýen eserdäki 
gazyn
, häzirki türkmen dilindäki 
gaýyn
sözleri şol 
gad-
gaz-gaý
sözlerinden emele gelip, “aýalyň atasy”, “gaýyn” we “garyndaş” 
ýaly manylary aňladypdyr. Mahmyt Kaşgary 
gadaş
we 
gazaş
sözlerini 
“garyndaş” manysynda ulanypdyr. Umuman, gadymy 
gadaş
sözi soňra 
türkmen dilinde üýtgedilip, has dogrusy, manysy düşnükli sözler bilen 
çalşyrylyp, 
gardaş
we 
garyndaş
görnüşine geçipdir (garyndaş—bir 
garyndan çykan). Eger şu çaklamamyz dogry bolsa, onda gaýy sözüniň 
yzyndaky 
–y 
(ýa-da 
–yk
. Mahmyt Kaşgary bu ady kaýyg görnüşinde 
ulanypdyr) jemi, köplügi, degişliligi bildirýän gadymy türki goşulmadyr. 
Netijede, 
gaýy (kaýyg)
diýen etnonim “garyndaş topary”, “gan 
garyndaşlardan dörän il” ýaly manyda ýüze çykypdyr.
GALMYK
Galmygystana at beren we mongol diliniň günbatar şiwelerinde 
gepleýän galmyk halky irki döwürlerden başlap türkmenler bilen 
ýakyn aragatnaşykda bolupdyrlar. XVI—XVII asyrlarda türkmenleriň 
Maňgyşlakda ýaşaýan döwründe bu gatnaşyk has ösüpdir. Stawropol 
ülkesine we Astrahana göçen türkmen galmyklaryň agalygynda, 
hatda olar bilen gatyşyp ýaşapdyrlar. Bu ýygy gatnaşyklar türkmen 
etnonimiýasynda çuň yz galdyrypdyr. Meselem, häzirki ata, gökleň, 
ýomut, sakar, çowdur we ärsary taýpalarynyň düzüminde galmyk atly 
urug-tirelere diş gelinýär. A.A.Rosklýakow olary hut türkmenleriň içine 
siňip giden galmyklar hasap edýär.
Alymlaryň köpüsi gadymy oýratlara soňra dakylan 
galmyk
(kalmyk, 
kalmak) diýen etnik ady galmak diýen türki söz bilen baglanyşdyrýarlar. 
Olaryň pikiriçe, başga dine geçmän, butparaz, köp hudaýlylyk 
ymanynda galan oýratlara 
galmyk
, ýagny “öňki dininde galanlar” diýip 
at beripdirler. Ýerli alym W.P. Dabrakowa bu ady düýbünden başgaça 
düşündirýär: galmyk sözi bolan