Bazidioomikota filumi. Uredinales tartibi

Urediniyalar va urediniosporalar. 
Urediniyalar va ularda hosil bo’ladigan 
urediniosporalar zang zamburug’larining bir mavsumda ko’p marta takrorlanadigan 
bosqichidir. Urediniyalar zang zamburug’larining asosiy xo’jayin to’qimalari ichida, 
epidermis ostida, oldin esiosporalar yoki keyingi avlodda urediniosporalar hosil 
qilgan dikariotik miseliydan rivojlanadigan yostiqcha (pustula) laridir. Sporalar 
palisad qatlamlarda sporogen hujayralarning murtaklaridan rivojlanadi. Bu 
murtaklar o’sib, septa hosil qilib, ikki hujayra paydo bo’ladi. Ustki hujayra o’sib, 
sporaga, pastki hujayra spora oyoqchasiga aylanadi. Shakllanayotgan sporalar hajmi 
oshib, ularning bosimi natijasida xo’jayin o’simlik epidermisi bo’rtib, oxiri yorilib, 
ochiladi. Yetilgan urediniosporalar kukun shaklida namoyon bo’ladi. Ular bir 
hujayrali, dikariotik, dumaloq, tuxum yoki ellipsoid shaklli, rangsiz yoki sarg’ish, 
apelsin yoki och- qo’ng’ir tusli, ko’pincha usti mayda tukchalar bilan qoplangan, 
kattaligi har xil. Ular darhol o’sishi mumkin. Urediniosporalar shamol bilan boshqa 
o’simliklarga tarqaladi va tomchi shaklli namlik (shudring, yomg’ir tomchilari) 
mavjud bo’lganida o’sib, to’qimaga ustisalar orqali kiradi va hujayralararo 
bo’shliqlarda urediniomiseliy hosil qiladi. Uning gifalaridan gaustoriylar o’sib 
chiqib, hujayra ichiga kiradi va ular yordamida zamburug’ hujayradan ozuqa 
moddalarini so’rib, oziqlanadi. Zang zamburug’larining gaustoriylari xarakterli 
tuzilishga ega va shu sababdan ular 
D- gaustoriylar
, deb atalgan. Miseliy tez o’sadi 
va to’qima ustida, epidermis ostida ikkinchi avlod urediniyalari va urediniosporalari 
hosil bo’ladi. 
Urediniosporalar 
xo’jayin o’simlik to’qimasigi tushganidan keyin 

---

kuzatiladigan infeksion jarayon uchta funksional bosqichdan iborat bo’lib, ular 1) 
tanish fazasi, 2) signal fazasi va 3) parazitik fazalardir. Bu bosqichlar haqida batafsil 
ma’lumotlar adabiyotlarda mavjud (Mendgen et al., 1988; Alexopoulos et al., 2007).