Баҳтли оила 1 Кириш

4. Садақа бериш.
Бола билан боғлиқ шаръий ҳукмлардан бири, туғилганидан етти кун ўтгач, боланинг 
сочини олдириб, соч оғирлигидаги кумушни фақирларга садақа сифатида 
берилишидир.
Бунинг тиббий ва ижтимоий ҳикматлари бор. Янги туғилган чақалоқнинг сочи 
олинса, соч илдизлари бақувват ва тез ўсадиган бўлади. Кумуш садақа этилиши эса 
фақирларнинг қувончига ва уларнинг сидқидилдан дуо қилишларига сабаб бўлади.
89

---

Баъзи ислом ўлкаларида исм бериш, қўй сўйиб зиёфат бериш, соч олиб садақа 
беришлар бир кунда ўтмоқда. Бу маросим асосан Шимолий Африка диёрлари кенг 
ёйилган.
5. Суннат қилдириш.
Суннат қилиш фитратга хосдир. Бу Ҳазрати Иброҳим (а.с.)дан ўтган бир суннат 
бўлиб, Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) шундай деганлар: "Иброҳим (а.с.) саксон ёшида 
Қаддум қишлоғида суннат қилинди". Қаддум Шомга қарашли бир қишлоқ эди. Баъзи 
ривоятларда "Қаддум сўзи айтилганки, дурадгор асбоби бўлган теша, демакдир. Бунинг 
маъноси Иброҳим (а.с.) саксон ёшида теша билан суннат қилинди дегани бўлади.
Суннат қилиш яҳудийларда ҳам амал қилинадиган бир анъанадир. Зеро, Тавротнинг 
ҳукми шундай. Авваллари христианларда ҳам бу одат бор эди.
Суннат қилиш Исломнинг шиоридир. Бир тарафдан қараганда инсон вужудига 
Ислом тамғаси уришдир. Аллоҳга таслим бўлишнинг ва Иброҳим (а.с.)га севги ва 
ҳурматнинг белгисидир. Бу амал эркаклар учун вожиб бўлиб, фарзанд балоғатга 
етмасдан олдин суннат қилиниши керак. Туғилгандан кейин қисқа муддат ичида 
қилиниши яхши. Зеро, Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) Ҳазрати Ҳасан ва Ҳусанни етти 
кунлигида суннат қилдирганлар. Унинг соғлиқ тарафидан ҳам кўп фойдалари бор. 
Баъзи шифокорларнинг фикрига қараганда, рак эҳтимолини бир мунча камайтиради.
Суннат фарзанд ҳаётида аҳамиятли бўлгани боис зиёфат ҳам берилмоқда.
6. Тарбия бериш.
Ота-оналар фарзандларни ҳар жиҳатдан етук қилиб, жамиятга, элу-юртга фойдали 
инсон бўлишлари учун астойдил ҳаракат қилишлари шарт.
Тарбиянинг иккита – маънавий ва жисмоний йўналиши бор.
1. Маънавий тарбия.
Инсонлар дунёга гуноҳсиз келадилар. Гўдакнинг соф миясини бузмасдан Исломий 
хулқ-атвор асосида тарбиялаш, аввало, ота-оналарнинг вазифаларидир. Фарзанд ота ва 
онага Аллоҳнинг бир омонати ва қалби ишлов берилган олмос каби покиза, соф ва 
айни пайтда бўм-бўшдир. Кўрган ва эшитган ҳар нарсасини уқиб олишга қобилиятли, 
айтилган ҳар ишни қилишга мойил. Яхшилик ўргатилса, яхши етишади, дунёда ҳам 
охиратда ҳам бахтли бўлади. Агар фарзанд беэътибор, ўз бошимча қолдирилса, дунё ва 
90

---

охиратда ҳалок бўлади. Бунга яхши тарбия бермаган ота-она жавобгар бўлади. 
Болаларни дунёвий ва охират оид хавфлардан қўриқлаш Аллоҳнинг амридир. 
"Э
й, мўъминлар, сизлар ўзларингизни ва аҳли аёлингизни ўтини одамлар ва
тошларда бўлган дўзахдан сақлангиз..."
(Ҳужурот сураси, 6-оят).
Фарзанд тарбиясининг аҳамиятига доир бир қанча ҳадиси шарифлар келтирсак:
"Ҳеч бир ота боласига гўзал одобдан аълороқ, афзалроқ нарса бера олмайди.
Фазандларингизга ва оила аъзоларингизга яхшиликни ўргатинг, уларни одобли қилиб 
ўстиринг".
"Болаларингизни шу уч одоб орқали тарбияланг: Пайғамбарини севиш, унинг 
оиласини, дўсти ва яқинларини севиш, Қуръон ўқиш".
Маънавий тарбия деганда инсоннинг иймон, амал, ақл, ахлоқ ва нафс жиҳатидан 
етук бўлиши назарда тутилади.
а. Иймон тарбияси.
Фарзанд оқ-қорани фарқ қилиш ёшига етгач, унга иймон 
асосларини ўргатиш, Аллоҳни борлиги, бирлиги, фаришталар, китоблар, пайғамбарлар, 
ўлгандан кейин тирилиш, қабр азоби, ҳисоб, тарози, сирот, жаннат ва жаҳаннам 
борасида билим бериш керак.
Иймон пойдевори мустаҳкам бўлмаса, бошқа нарсаларни билиш мантиқсиздир.
в. Амал тарбияси.
Фарзанд улғайган сари ишонган нарсаларини қадам бақадам 
ҳаётда қўллай бошлаши керак. Асосий масъулият ўспиринлик даврида бошланса ҳам, 
болаликдан ибодатга одатлантириш зарур.
Луқмон (а.с.) ўғлига насиҳат қиларкан:
"
Эй, ўғилчам, намозни тўкис адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда
ўзингга (балоларга) етган сабр қил
!" (Луқмон сураси, 17-оят), дейди.
"
Аҳли умматингизни намоз ўқишга буюринг ва ўзингиз ҳам (намоз ўқишда) чидамли 
бўлинг
" (Тоҳа сураси, 132-оят).
Жаноби Ҳақдан олган бу амрни Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) сўзсиз бажарганлар. ўз 
оила аъзоларини намози билан қизиққанлар, Ҳазрати Фотима ва Ҳазрати Алини 6 ой 
давомида бомдод намозига турғизганлар. Умматини айни вазифани қилишини истаб:
91

---

"Болаларингиз етти ёшга кирганда намозни буюринглар, ўн ёшига кирганларида
(намоз ўқимасалар) уринг. Ётадиган ўринларини ҳам ажратинг"
деганлар. Бошқа бир 
ривоятда Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.)дан болани қачон намоз ўқий бошлаши ҳақида 
сўрашганида:
"Оқ-қорани фарқига борадиган фарзандларингизга намозни буюринг" 
деганлар. Намоз, рўза каби ибодатлар балоғат ёшига етганда фарз ҳисобланса ҳам, 
уларга осон бўлиши учун аввалдан ўргатиш зарурдир. Халқда "Дарахт новдалигида 
эгилади" деган нақл бор. Болаларнинг таҳсили билан қизиқиш, уларга аввал Қуръони 
каримни, кейин дунё ва охиратга оид билимларни ўргатиш ва бунинг учун барча 
имкониятлардан ва кучлардан фойдаланиш керак.
Ахлоқ тарбиясидан мақсад – фарзандни гўзал хулқ-атвор ва фазилатлар билан 
ўстириш, ёмон хулқ-атвор ва одатлардан узоқлаштириш. Зеро, уларга бериладиган энг 
гўзал бойлик ахлоқдир.
Ахлоқий ёмон бўлган бола қанчалик қобилиятли ва ғайратли бўлмасин қобилиятини 
яхшиликка, хайрга эмас, аксинча ёмонликка ишлатади. Ахлоқсиз инсонга имкон ва 
мол-дунё бериш, қотилнинг қўлига қурол бериш билан баробар.
Инсон фитратида бир қанча маънавий хасталиклар бор. Адоват, ҳасад, худбинлик, 
хасислик, ҳирс, кибр ва шу каби салбий хулқларни кетказиб, унга севги, сабр, 
сахийлик, фидокорлик, қаноатлилик, камтарлик каби хислатларни ўргатиш ахлоқий 
тарбиянинг асосидир. Ёлғон ва риёдан йироқ, ихлос ва самимиятли яшаш, бошқаларни 
молига ва номусига кўз олайтирмаслик, қўли ва тили билан бирор кимсага озор 
бермаслик, бошқаларга зарар етказмаслик, кўпга фойдали бўлиш, ҳалолга ёпишиб, 
ҳаромдан қочиш комил инсоннинг асосий фазилатларидир. Кичик ёшдаги болаларга бу 
нарсани ўргатиш – ҳамма нарсани ўргатиш демак.
2. Бадан тарбияси.
Жисмоний соғлом бўлмаган киши руҳий тарафдан ҳам соғлом бўла олмайди. 
Болаларни касалликларга қарши ҳимоя қилиниши, вужуднинг қувватли ва соғлом 
бўлиши учун маълум жисмоний машқлар бажартириш лозим. Ҳазрати Пайғамбар 
(с.а.в.):
"Қувватли мўъмин Аллоҳ ҳузурида заиф мўъминдан севимлидир"
деганлар. ўқ 
отиш, сузиш, югуриш ва курашни ташвиқ қилганлар. ўзлари Ойша онамиз билан 
югурган эдилар. Қилич, камон ўйинларини масжидда қилинишига рухсат берганлар.
92

---

Ҳазрати Умар (р.а.) ҳокимларга ёзган мактубларида: "Болаларингизга отиш, сузиш 
ва от минишни ўргатинглар" дея амр этганлар.
Фарзандларни руҳий ва жисмоний соғлигининг кушандаси бўлган ичкилик, наша, 
зино, бачавозлик каби ёмон иллатлардан сақлаш учун жиддий тадбирлар қилиш, 
уларни бундай одатларга ўргатадиган муҳит ва дўстлардан йироқ ўстириш керак.
Бугун барлар, дискотекалар ва бошқа ахлоқни бузадиган ерлар ёшларни маънавий ва 
моддий ботадиган ботқоғидир.