Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Fosfoproteydler

Fosfoproteydler-quraminda prostetik topar sipatinda fosfat kislotasi bar quramali belok.Olardi beloklar yamasa aminokislotalardiń fosfatli efirleri dep atasaqta boladi.Sebebi olar gidroliz qilinǵanda kóp muǵdarda fosfor kislotasi hám aminokislota ajiralip shiǵadi.Kóplegen belok molekulasinda yaki jeke halatinda serin hám treonin aminokislotalariniń oksi toparlari menen fosforli efir baylanislari járdeminde birikken boladi.Fosfoproteydlerdiń eń áhmiyetli wákili sút kazeini.Ol gidroliz qilinǵanda serin aminokislotasi hám fosfat kislotasi payda boladi.Soniń ushin fosfatidlerde fosfor kislotasi tiykarinan oksitopari bar aminokislotalarǵa birigip, oksiaminokislotalardiń fosfat efirleri jaǵdayinda ushiraydi.Belok quramina kiretuǵin barliq oksiaminokislotalar(serin,treonin, tirozin, oksiprolin) ishinde tek ǵana serin hám treonin fosfat kislota menen baylanisip, serinfosfat hám treonin fosfat kislotalarin payda qiladi.Olar tómendegi dúziliske iye. 385

Bulardan basqa fosfatidler túrine máyek sariuwizinan ajiratip alinǵan ovovitelin, vitin, baliq máyeginen ajiratip alinǵan ixtulin siyaqli birikpelerdi aytiwimizǵa boladi.Bul jas organizmniń ósiwi ushin kerek bolǵan aminokislotalardan basqa fosfor kislotasi menen támiynlep turadi. Skelettiń ósiwinde, bekkemleniwinde fosfor kislotasiniń paydasi úlken.Fosfoproteydlerdiń quraminda pirofosfat hám fosfodiefir qaldiqlari bar ekenligi aniqlanǵan

Fosfoproteydler siltili ortaliqta jaqsi eriw qásiyetine iye bolip, izoelektrik noqatlar, suw hám kúshli kislotali ortaliqta erimeydi.386

Lipoproteidler

Quraminda prostetik topari sipatinda lipid, trigliceridler, fosfatidler sterinler hám steridlerdi dúziwshi quramali beloklar lipoproteidler delinedi.Olar óziniń suwda jaqsi eriwsheńligi menen lipidlerden parq qiladi.Suwda jaqsi erip, organikaliq eritiwshilerde (efir, benzol,xloroform) erimeydi.Albumin, globulin siyaqli beloklardiń ayirim frakciyalari, miozin hám kletka mikrostrukturalariniń bir qansha beloklari lipoidler menen birigip bekkem kompleks birikpeler payda qilǵanliqlari aniqlanǵan.

Miydiń aq zati quraminda inozitoldifosfati bar lipoproteyd, al miydiń kúl reń zati lipoproteydleri quramina sfingozin hám basqalar kiredi. Xolesterin, fosfolipidler bolsa qan plazmasi, máyek sariuwizi lipoproteidlerdiń quramina kiredi.