Barliq tiri organizmler sirtqi ortaliqtan hár túrli zatlardi alip ózlestiredi,olardi organ hám toqimalardiń duzilisi ushin zárúr materiyal hám energiya deregi sipatinda sarplap,shiǵindi zatlardi sirtqa ajiratip turadi

Ribonukleyin kislotalar

RNK- niń polinukleotid shinjiri quraminda adenin, guanin, citozin hám uracil azotli tiykarlardan tutiwshi bir qansha mononukleotidlerden dúzilgen.Molekulasindaǵi purin tiykarlariniń jiyindisi pirimidin tiykarlariniń jiyindisina teń.

DNK hám RNK molekulasi qurami hám dúzilisiniń káp tárepleri bir-birine jaqin.Biri ekinshisinen tómendegiler menen parqlanadi.

1.Dezoksiriboza uglevodiniń ornina RNK da riboza birikken boladi.

2.Pirimidin azotli tiykar timin ornina RNK da uracil birigip turadi.

3 J Chergafftiń DNK molekulasi ushin dúzilgen «Chergaff qaǵiydasi» dep atalǵan qaǵiydaniń tek birewi ǵana RNK molekulasina tuwra keledi, yaǵniy purin hám pirimidin tiykarlarindaǵi amino –hám kato toparlar muǵdari teń.G+T=A+C,yaki G+U/A+C=1

4.RNK polinukleotid shinjiriniń birlemshi strukturasi turaqli emes, oniń tuwri jip tárizli, lentatárizli strukturasi ortaliq shárayatina hám basqa komponentler menen óz ara tásirlesiwine qarap basqa konfiguraciyaǵa, buralǵan jaǵdaylarǵa ótiwi múmkin. Ásirese RNK molekulasi duzli eritpege túsirilse, oniń lenta tárizli tuwri shinjiri buralǵan formaǵa ótedi.Bul jaǵday oniń ekinshi strukturasin dúzip, sol jinjirdiń ózinde azot tiykarlari arasinda vodorod baylanislari payda boladi.

RNK-kletkalarda. Belok zatlariniń sintezleniw processlerinde úlken rol oynaydi.Ribonuklein kislota tiykarinan kletka citoplazmasinda (shama menen 85-90% ke shekem) hámde aziraq muǵdarda (10-15%) ge shekem yadro quraminda boladi.

Birdey struktura elementlerinen(adenin,guanin, citozin, uracil, riboza, hám fosfat kislotasinan) dúzilgen kletka ribonuklein kislotalari, ózleriniń qásiyetleri hámde kletkada orinlanatuǵin biologiyaliq waziypalari menen parqlanadi.RNK molekulasi fazada uzin, lenta tárizli kóriniske iye bolip, olar bir-biri menen kislorod kópiri hám azot tiykarlari ortasindaǵi vodorod baylanislari járdeminde birikken boladi. RNK molekulasiniń lentasi tuwri jip tárizli formada hám ayirim bólekleri óz ara oralip spiral tárizli kóriniste de boladi.Lentaniń tuwri jip tárizli jaǵdayi RNK molekulasiniń birinshi strukturasi, óz ara oralǵan spiral tárizli formasi oniń ekinshi strukturasi dep ataladi.Azot tiykarlari ortasindaǵi vodorod baylanislari RNK molekulasiniń ekinshi strukturasinda aniq kórsetiledi.Bul formani tómende berilgen sxematik suwretlerden kóriwimizge boladi.