|
access_time27-апрел 2018, 14:51 visibility1088
"Интернет" сўзи ажнабий тилдаги қисқартирилган жумла бўлиб, тилимизда "халқаро маълумотлар тўри" деган маънони англатади. Аммо бу ном ихтиёр қилинганидан кейин интернетнинг тинмай ривожланиши оқибатида у фақат маълумотлар тақдим ва қабул қилиш билан чекланиб қолмай, бундан ҳам катта ҳажмдаги ишларни олиб боришга хизмат қиладиган бўлиб кетди. Ҳаётнинг барча соҳаларида интернет ёрдамида осонлик, арзонлик ва тезлик фойдалари кўзланадиган бўлди.
Тассавур қилиш учун биргина мисол келтиришнинг ўзи кифоя қилади, деб ўйлайман. Ҳаво йўли билан сафарга чиқмоқчи бўлган инсон оддийгина чипта олиш учун чиптахонага бориши, навбатда туриб, чипта олиши, агар чипта у истаган кунга топилмаса, ортига қайтиб кетишига тўғри келади. Худди шу иш интернет орқали амалга оширилса, жуда кўп фойда кўрилади, яъни уйда ўтириб, чипта сотиб олинади. Вақти келганда, аэрoпортда учишдан олдин автоматдан электрон чиптасини олади. Бу иш аввалгисига солиштириб кўрилса, вазият аён бўлади. Чиптахонага бориб, овора бўлинмайди. Навбатга турилмайди. Устига-устак, арзонга тушади. Чунки чиптахона биноси, чиптачи, бинони иситиш, совутиш, ёритиш учун кетадиган, йўлкира ва шунга ўхшаш харажатлар тежаб қолинади.
Бунга ўхшаш фойдалар жуда кўп бўлиб, биз келтирганимиз оддий бир мисол эди. Шунинг учун ҳозирда ҳамма халқлар интернетни ривожлантириш борасида қўлидан келган барча чораларни кўрмоқда. Бу ишга тўғаноқ бўлувчи омиллардан халос бўлиш йўлларини ахтармоқда. Интернетдан фойдаланувчилар кун сайин кўпaйиб бормоқда. Ҳамма ушбу осонлик ва қулайликдан баҳраманд бўлишга ошиқмоқда.
Аммо шу билан бирга, интернетга боғлиқ муаммолар ҳам кўпайиб ва жиддийлашиб бормоқда. Барча соҳалардаги каби, интернетнинг фойдалари муқобилида зарарлари ҳам кўпайиб бормоқда.
Интернетда фойдали маълумотлар билан бир қаторда зарарли, бузуқ маълумотлар ҳам тарқалмоқда. Ақийдага путур етказувчи, фоҳишабозлик ва беҳаёликни тарғиб қилувчи, ахлоқсизликни тарқатувчи ва шунга ўхшаш инсон зотига ор келтирувчи ишларни тарғиб қиладиган сайтлар кўпайиб бормоқда. Баъзи одамлар интернет орқали бир-бирига туҳмат қилмоқда ва ҳоказо. Айнан интернет орқали нафақат ахлоқий бузуқликлар, балки сиёсий, ижтимоий, молиявий, илмий ва бошқа кўпгина соҳаларда ҳам жиноятлар содир этилмоқда. Қўпол қилиб айтганимизда, интернет мазкур қабоҳатларни амалга оширишни осонлаштирмоқда.
Айтиб ўтилган ушбу гаплардан кўриниб турибдики, интернет ҳам икки тарафлама - ҳам яхшиликка, ҳам ёмонликка хизмат қилиши мумкин нарсага айланди. Бизнинг вазифамиз уни яхшиликка хизмат қилдириб, ёмонликка бошламаслиги чораларини кўриш, унинг зарарларидан четланишга ҳаракат қилишдир. Бунинг учун эса динимизнинг умумий таълимотлари асосида интернетдан фойдаланиш одобларини йўлга кўйишимиз керак бўлади.
Интернет-маданият – бу Интернет орқали фойдаланувчиларнинг мулоқот, ахборот олиш ва узатиш маданиятидир. Интернет-маданият (кибермаданият деб ҳам аталади) деганда, шунингдек, виртуал тармоқдаги ижтимоий онгга салбий таъсир этувчи, яъни вайронкор-бузғунчи, ахлоқ меъёрларига тўғри келмайдиган ва нохолис мазмундаги ахборотлардан фойдаланишнинг онгли равишда чекланилиши тушунилади.
Таъкидлаш жоизки, бугунги кунда Интернет оламида кенг учраётган жиноятлар, жумладан, ғоявий ва техник (хакерлик) бузғунчиликлар жиноятчилар ва жабрдийдаларнинг Интернет-маданият меъёрларига риоя қилмаслиги оқибатида юзага келмоқда. Нафақат мамлакатда, балки дунё миқёсида Интернет-маданиятни ривожлантириш орқалигина кибержиноятчиликка қарши самарали курашиш мумкин.
Жамиятда Интернет-маданиятни ривожлантиришга доир қуйидаги таклифларни келтириш мумкин:
Оилада фарзанд тарбиясига катта масъулият билан ёндашиш;
Ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларга компьютер саводхонлиги ва Интернетдан фойдаланиш маданиятини ўргатилиши ва улар орқали ёшларнинг Интернетдан тўғри ва самарали фойдаланишларини таъминлаш;
Интернет хавфсизлиги соҳасидаги қонунчиликни такомиллаштириш;
Ёшлар онгида Интернет-маданият ва ахборот хавфсизлиги кўникмаларини оширишга қаратилган қўлланманинг ишлаб чиқилиши ва ўқув юртларига бепул тарқатилиши;
Тегишли ташкилотлар томонидан ўқув муассасалари ва давлат корхоналарида Интернет тармоғидан фойдаланишда Интернет-маданиятга, жумладан, одоб-ахлоқ меъёрларига риоя қилиниши ҳамда фуқароларни турли маънавий таҳдидлардан сақлаш, уларнинг онгида мафкуравий иммунитетни кучайтиришга қаратилган ўқув семинарлари ва тадбирларнинг ташкил этилиши;
Оммавий ахборот воситаларида Интернет-маданиятга доир материалларнинг эълон қилиб борилиши;
Таълим муассасаларидаги АКТга доир дарсликларга Интернет-маданият ва унинг аҳамиятига қаратилган мавзуларнинг киритилиши;
Республикада фаолият юритаётган психологларни ёшларнинг Интернетга қарамлигига қарши кураш йўналиши бўйича қайта тайёрлаш;
Компьютерга ножўя ахборотларни қабул қилишга қарши махсус тақиқлов дастурлари ўрнатилиши. Хорижда бундай тажриба кенг йўлга қўйилган (бу йўналишдаги энг машҳур дастурлар: Киберпатруль ёки Кидсконтрол);
Оммабоп хорижий ижтимоий тармоқларнинг миллий фойдаланувчиларга маъқул келаётган имкониятлари тўлиқ ўрганилиб, миллий ижтимоий тармоқларга татбиқ этилиши;
Таълим муассасаларида таҳсил олаётган ўқувчи ва талабалар ўртасида Интернет-маданиятга оид турли кўринишдаги танловларнинг ташкил этилиши;
Интернетдан фойдаланиш маданияти тарғиб этилган ташқи рекламаларнинг ташкил этилиши (яъни кўчалардаги биллбордларда бу йўналишдаги тарғибот матнлари ва суратларнинг жойлаштирилиши);
Республикада “Хавфсиз Интернет ойлиги”ни йўлга қўйиш.
Хулоса қилиб айтганда, корхоналар, таълим муассасалари ва оилалардаги ахборот тизимларида киберхавфсизликнинг ишончли таъминланганлиги ва Интернет фойдалувчилари онгида эса Интернетдан фойдаланиш маданияти кўникмасини ошириш кибертаҳдидларнинг олдини олиши учун муҳим аҳамият касб этади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
