Baratov maxsudali naziralievich tijorat banklari investitsiya portfelini boshqarishni takomillashtirish

2.2-§. Tijorat banklarining investitsiya portfelini

boshqarishning hozirgi zamon amaliyoti tahlili
Magistrlik dissertatsiya ishining ikkinchi bobi 2.1-paragrafida olib borilgan tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan quyidagi tavsiyalarni amaliyotga joriy etilishi tijorat banklarining investitsiya portfeli samaradorligini ta’minlashga hamda investitsiya portfelini samarali boshqarishga erishish imkoniyatini beradi, degan fikrdamiz: banklarning aktivlarini diversifikatsiya qilish va barqaror daromad olish manbai ta’minlanadi; bankning moliyaviy resurslari hajmi va ularning kreditlash imkoniyati ortadi; banklarning likvidliligini ta’minlash va majburiyatlarini bajarishining uzluksiz tizimi ta’minlanadi; banklarning o’z mablag’lari, xususan bank kapitali hajmining barqaror oshib borishiga erishiladi.

Tadqiqotlar natijasida mazkur masalalar bo’yicha ziddiyatli holatlarning mavjudligi, ayniqsa tijorat banklari aktivlari tarkibida yuqori likvidli qimmatli qog’ozlar ulushining pastligi, shuningdek ularning resurslari tarkibida emissiya hisobiga jalb qilingan mablag’lar hajmining sezilarsiz darajada ekanligida ko’rinadi. Shu bois, tijorat banklarining investitsion operatsiyalarni amalga oshirish yuzasidan ishlab chiqilgan tizimli model mazkur masalalarning ijobiy yechimini topishda amaliy yordam beradi, deb hisoblaymiz.

Tijorat banklarining investitsiya porftelini samarali boshqarishning zarurligi, birinchi navbatda, ular tomonidan iqtisodiyot tarmoqlari va sohalariga ajratilayotgan kreditlar hajmining o’sib borayotganligi bilan izohlanadi³⁷. Ya’ni, investitsiya portfelining samarali boshqaruvi ajratilgan kreditlar bo’yicha risk darajasini pasaytirish imkonini yaratadi.

Iqtisodiyotda banklarning investitsion kreditlash hajmi ortishi ular bo’yicha xatarlar ham oshishiga o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Bu esa amalda muammoli kreditlar hajmi ortishida o’z aksini topgan. 4-jadvaldan ma’lumki, tahlil qilingan davrda muammoli kreditlar hajmi oshib borgan, biroq ularning jami kreditlar tarkibidagi ulushi sezilarli miqdorga ega emas. Ya’ni bu ko’rsatkich 2016 yildagi 0,29 %dan (eng kichik ulush), 2019 yilga kelib, 1,5 %ga oshganligi qayd etilgan, ammo shunga muvofiq tarzda ularga nisbatan majburiy zaxiralar ham tashkil etilganligini e’tiborga molikdir. Tahlil qilingan davr mobaynida investitsion kreditlar yo’qotilishiga qarshi zaxiralarning umumiy kreditlar bo’yicha ulushi qariyb 2 martaga oshganligi e’tiborga molikdir (5-jadval).

5-jadval