Banklarda buxgalteriya fanidan

2. Banklarda lizing operatsiyalarining buxgalteriya hisobi



Lizing shartnomasining muddati tugaganidan so‘ng lizing ob’ekti, agar shartnomada boshqa narsaga kelishib olingan bo‘lmasa, bankka bu mol-mulkning qoldig‘ qiymati to‘langanidan so‘ng lizing oluvchining mulkiga o‘tadi. Lizing to‘lovlarining summasi amortizasiya ajratmalari, lizing stavkasi (kredit foizi), komission to‘lovlar va ko‘rsatilgan qo‘shimcha xizmatlar uchun haqdan tashkil topadi. Lizing to‘lovi tarkibiga lizing shartnomasi shartlariga muvofiq lizing beruvchi tomonidan sug‘urta obekti uchun to‘langan sug‘urta to‘lovlari ham kiritilishi mumkin. Lizing stavkasi kredit uchun foiz to‘lovi hisob-kitobi kabi aniqlanadi.
Lizing to‘lovlari lizing oluvchi tomonidan jadval asosida to‘lanadi. Jadval taraflar kelushivi bilan tuzilib, lizing shartnomasining ajralmas qismi hisoblanadi. Lizing to‘lovi lizing pul o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshirilganda lizing oluvchi lizing to‘lovini amortizasiya ajratmalari, foizlar, komission va qo‘shimcha to‘lovlar alohida ajratib ko‘rsatish bilan aniqlashtirib berilishi shart. Lizing to‘lovi kelib tushgandan so‘ng ajratib ko‘rsatilgan alohida to‘lovlar bo‘yicha bank tomonidan tegishli buxgalteriya o‘tkazmalari amalga oshiriladi: lizing uchun foizlar, komission va boshqa to‘lovlar tijorat banklari buxgalteriya hisobi hisobvaraqlar rejasiga muvofiq bank daromadiga yoziladi.



Agar, lizing to‘lovlari vaqtida to‘lanmasa 45117- «Muddati o‘tgan lizing bo‘yicha foizli daromadlar» hisobvarag‘iga o‘tkazilidi va mablag‘ kelib tushishi natijasida undirilishi kutib turiladi.


3. Faktoring operatsiyalari mazmuni va ularni rasmiylashtirish tartibi
Faktoring – xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar – etkazib beruvchilarni moliyalashga doir bank xizmatlarining bir turi bo‘lib bunda, ular bank – moliyaviy ob’ektga etkazib berilgan tovarlar, bajarilgan ishlar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lovchilar tomonidan akseptlangan, lekin to‘lov talabnomalari bo‘yicha hali to‘lanmagan to‘lovni regress huquqisiz olish huquqini berishdir.

Banklar faktoring operasiyalarini ularning talab qilib olingungacha saqlanadigan depozitlar hisobvaraqlari joylashgan bankdagi mijozlar bilan shartnoma asosida amalga oshiradilar va ularning buxgalteria hisobi amaldagi me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi³².

Faktoring xizmatlarini ko‘rsatish asosida to‘lovchi tomonidan moliya agentiga pul talabini bajarish muddatlari 90 kundan oshmasligi kerak. Banklar to‘lovchilardan qarzni undirish bo‘yicha ushbu muddatda to‘lanmagan majburiyatlariga doir choralarni qonunlarda belgilangan tartibda amalga oshiradilar. Faktoring operasiyasini o‘tkazishda bank pul mablag‘larini ularning haqini to‘lash huquqi faktoring shartnomasida ko‘rsatilgan summada bankka taqdim etiladigan to‘lov talabnomalari bo‘yicha mijozning talab qilib olingungacha saqlanadigan depozit hisobvarag‘iga o‘tkazadi.

Bank tomonidan o‘tkazilgan summa bilan shartnoma bo‘yicha to‘lov talabnomasi summasi o‘rtasidagi farq bilan diskontini tashkil etadi. Bunda bank tomonidan to‘lovchida muddati o‘tgan kreditorlik qarzining yo‘qligi e’tiborga olinib, faktoring xizmatlarini amalga oshirishlari mumkin.