10-Mavzu: Dorixonalarda inventarizatsiyani o‘tkazish tartibi

10-Mavzu: Dorixonalarda inventarizatsiyani o‘tkazish tartibi.

1. 
   Inventarizatsiya vazifasi, turlari va o‘tkazish vaqti.
   
2. 
   Inventarizatsiyaning asosiy qoidalari.
   
3. 
   Mol-mulkning ayrim turlari va moliyaviy natijalarni inventarizatsiya qoidalari.
   
4. 
   Inventarizatsiya bo‘yicha solishtirish qaydnomalarini tuzish.
   
5. 
   Inventarizatsiyadagi farqlarni tartibga solish va inventarizatsiya natijalarini rasmiylashtirish tartibi.
   

Tayanch iboralar: inventarizatsiya, tovar-moddiy boyliklar, inventarizatsiya xay’ati, doimiy xayat, dalolatnoma,inventar ro‘yixati, tabiiy yoqotish.

Dorixona xo‘jalik – moliyaviy jarayonlari birlamchi hujjatlarda aks ettirilar ekan, tovar-moddiy boyliklardagi (saqlash, qadoqlash) bo‘ladigan hamma o‘zgarishlarning hammasi hisob hujjatlarda qamrab olinmagan bo‘lishi mumkin. Bularning (o‘zgarishlarni) hammasini inventarizatsiya o‘tkazibgina yuzaga chiqarish, aniqlash mumkin.

Inventarizatsiya – xo‘jalik vositalarini qanchaligini aniqlash, ularni buxgalteriya hisobi ko‘rsatkichlari bilan solishtirishdir. Inventarizatsiyani xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda o‘tkazish tartibi O‘zbekiston Respublikasini “Buxgalteriya hisobot haqidagi qonunning 1 moddasiga muvofiq ishlab chiqilgan. Uni o‘tkazishni tashkil qilish O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining №833 10.99 y son buyrug‘i bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan.
O‘zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobi milliy standartlari BHMS № 19 bo‘yicha olib boriladi.
Dorixonalarda inventarizatsiya tovarlar, tara, yordamchi materiallar, xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, dorivor o‘simlik xom ashyosi, qurilish materallari, yoqilg‘i va yonilg‘i, asosiy vositalar, tez eskiruvchi buyumlar pul mablag‘lari, (kassir, yo‘lda, bankdagi hisob raqamida) qimmatli qog‘ozlar, haridor ta’minotchilar bilan, hisobdor shaxslar bilan, Davlat byudjeti va davlat banki bilan hisob-kitoblar, ishlab chiqarish zahiralari (saqlash javobgarligiga olingan, ijaraga olingan, qayta ishlashga olingan) va qaysidir sabablar bilan hisobga olinmay qolingan mulklar kiradi.
Quyidagi hollarda inventarizatsiyani o‘tkazish shart:

• 
  1. Mulkni ijaraga berilganda, sotib olingan, sotilganda, qayta tashkil qilinganda, masalan: davlat tasarrufidan chiqarilganda;
  
• 
  2. Yilliy moliyaviy hisobot tuzishdan oldin mulkdan tashqari 1 oktyabrdan hisobot yilining tovar moddiy zahiralari 1 yilda 1 marta (BHMS №4, №486 28.08.98y. Adliya Vazirligi.)
  

Asosiy vositalar 2 yilda 1 marta (№491 23.09.98y.).
Pul vositalari, hujjatlari, qat’iy hisobda turuvchi blanklar 1 oyda 1 marta, yoqilg‘i 1 kvartalda 1 marta.
Ayrim hollarda, mavsumiy ish harakteriga ega bo‘lganlarda, zahiralar inventarizatsiyasi quyidagi hollarda:

• 
  asosiy vositalar va tovar moddiy boyliklarni qayta hisoblashda;
  
• 
  moddiy javobgar shaxs o‘zgarganda;
  
• 
  o‘g‘irlik sodir bo‘lganda, moddiy boyliklar holati buzilganda;
  
• 
  yong‘in sodir bo‘lsa, avariyalar, tabiiy ofatlar sodir bo‘lganda;
  
• 
  xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar (qayta tashkil qilinganda) yo‘q qilinganda (likvid);
  
• 
  jamoa moddiy javobgarligida, jamoa rahbari almashganda, jamoa hodimlarining 50% ortig‘i ishdan bo‘shasa va jamoani bir va bir nechta a’zolari talabi asosida o‘tkazilishi mumkin.