Banklarda buxgalteriya fanidan

Tayanch so‘zlar va tushunchalar:

Aktiv Passiv Kapital Daromad Xarajat Balansdan tashqari hisobvaraqlar Ikki yoqlama yozuv Bank balansi

Debet Kredit Kirim Chiqim Balans hisobvaraqlari Kunning yopilishi Buxgalteriya hisobi Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari

Nazorat savollari va topshiriqlar:

1. Bugungi kunda banklarda buxgalteriya hisobining ahamiyati nimalardan iborat?

2. Banklarda buxgalteriya hisobini yuritishning asosiy vazifalari nimalardan iborat?
3. Banklarda buxgalteriya hisobining o‘ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
4. Buxgalteriya apparatining tarkibi kimlardan tashkil topadi?
5. Banklarda tuziladigan buxgalteriya hisobotidan foydalanuvchilarning manfaatlari nimadan iborat?
6. Bank balansi deganda nimani tushunasiz?
7. Banklarda xisob-kitob-pul hujjatlari bilan bog‘liq operatsiyalarni qaysi me’yoriy hujjatlar asosida tartibga solinadi?
8. Banklarda buxgalteriya hisobi apparatini tarkibiy qismlarga ajratishdan maqsad nima?
9. Banklarda hisob-kitob-pul hujjatlari bilan bog‘liq operatsiyalarni qaysi me’yoriy hujjatlar asosida tartibga solinadi?
10.Buxgalteriya xodimi mijozlardan hisob-kitob-pul hujjatlarini qabul qilishda nimalarga e’tibor berishlari shart?
2-MAVZU. BANK HUJJATLARI VA HUJJATLAR AYLANISHI

3- MAVZU. BANK ICHKI NAZORATI 19
 Donald Resseguie, James M. Koltveit Accounting for Banks, LexisNexis United States, 2017 19
 Donald Resseguie, James M. Koltveit Accounting for Banks, LexisNexis United States, 2017 21
4 -MAVZU. BANKLARDA BOSH VA YORDAMCHI KITOBLAR 28
1. Bank depozitlari (omonatlari) va ularning turlari 45
7- MAVZU. NAQD PULSIZ HISOB-KITOB OPERATSIYALARI HISOBI 55
4. Akkreditivlar bilan hisob-kitoblar hisobi 58
6. Plastik kartochkalar bilan hisob-kitoblar hisobi 63
Nazorat va muhokama uchun savollar: 64
To‘lov tizimining ishtirokchilari bo‘lib jismoniy shaxslar, yuridik shaxslar, hukumat, banklar va boshqa moliyaviy institutlar bo‘lishi mumkin. Jismoniy shaxslar to‘lov tizimini boshqarib turuvchi Markaziy bank bilan bevosita aloqada bo‘lmasalarda ular to‘lov tizimida qatnashadilar. Bu qatnashuv bilvosita bo‘ladi, ya’ni yuridik va jismoniy shaxslar o‘zlariga xizmat ko‘rsatuvchi bankka o‘z hisobvaraqalaridagi pul mablag‘larini boshqa bankka o‘tkazib berish bo‘yicha topshiriq beradilar. Bu topshiriqni bajarish uchun tijorat banklari to‘lov tizimiga bog‘lanadi. Agar ushbu ishtirokchilar bo‘lmaganda edi tijorat banklarining o‘zi to‘lov tizimining to‘laqonli ishtirokchilari bo‘lishi mumkin emas edi. 70
SHu bilan birgalikda hukumat hamda turli moliyaviy institutlar ham to‘lov tizimida qatnashadilar. Bu qatnashuv ham tijorat banklari orqali bo‘ladi. CHunki ularning hisobvaraqalarini tijorat banklari yuritadilar. Demak, hozirgi kunda respublikamiz to‘lov tizimining asosiy va bevosita ishtirokchilari tijorat banklardir. 70
1) bankning to‘lov (hisob-kitob) markazini ulanishi; 70
2) filialga ega bo‘lmagan banklarni ulanishi (elektron to‘lovlar bankning amaliyot boshqarmasi orqali amalga oshiriladi); 70
3) bank filialini ulanishi. 70
Banklararo to‘lov tizimida qo‘llaniladigan ETH-shakllarining tarkibi va tuzilishi quyidagi ifodalanadi: 70
1) Banklararo to‘lov tizimida ETH qo‘llaniladi. 70
2) Har bir ETH tashabbuskor bank tomonidan jo‘natish uchun tayyorlangan hujjatni va benefitsiar bankda elektron usul bilan olingan hujjatni identifikatsiya qilish uchun mo‘ljallangan tegishli kod (operatsiya turi- OT) bilan belgilanishi kerak. Quyida operatsiyalar turi kodlari keltirilgan. 70
3) Mablag‘larni o‘z vaqtida va to‘g‘ri o‘tkazish maqsadida bankning mas’ul xodimi ETH-shakllarini tayyorlashda pul-hisob-kitob hujjatlarining barcha rekvizitlarini to‘g‘ri kiritishi; 70
4) To‘lov topshiriqnomasini (OT 01), to‘lov talabnomasini (OT 02), memorial orderni (OT 06) va inkasso topshiriqnomasini (OT 11) kiritishda rekvizitlar to‘g‘ri to‘ldirilishi; 70
5) Akkreditiv uchun ariza (OT 05) ni kiritishda rekvizitlar to‘g‘ri to‘ldirilishi; 70
6) Tijorat bankining hisob-kitob chekini (OT 14) kiritishda rekvizitlar to‘g‘ri to‘ldirilishi (1-jadvalga qarang). 70
To‘lov markazi to‘lovlar va boshqa operatsiyalar uchun filiallarga ma’lum bir vaqtlar oralig‘ini belgilab beradi, filiallar ushbu vaqtlar oralig‘ida operatsiyalarni amalga oshiradi. Har bir filial o‘zining mijozlari bilan ular bilan tuzgan shartnomalari asosida mustaqil ravishda xizmat ko‘rsatadi. Filialning mijozlarga xizmat ko‘rsatuvchi ma’sul xodimi pul hisob-kitob hujjatini qabul qilganda uni tekshiradi va elektron to‘lov tizimiga kiritadi. Ushbu holda tizimga kiritilgan ma’lumotlar hisob-kitob xujjatining asl nusxasi bilan bir xil bo‘lishi lozim. Ushbu ma’lumotlar tizimga kiritilgandan so‘ng filialda elektron fayl vujudga keladi hamda bosh buxgalterning unikal elektron imzosidan so‘ng bu fayl to‘lov markaziga yuboriladi (6-rasmga qarang). 74
79
Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlariga filiali mavjud bo‘lmagan initsiator bankdan madad pulini olganligi to‘g‘risida tasdiqnoma kelganda, 83
Debet 21307 - "Naqd pul olish uchun rezident banklardan kelib tushgan mablag‘lar", 83
Kredit 10109 - "YO‘ldagi naqd pullar va boshqa to‘lov hujjatlari" hisobvarag‘i. 83
Initsiator bank filialida (filiali mavjud banklarda). Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlaridan madad puli olishda, 83
Debet 10307 - "Markaziy bankdan olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar- Naqd pullar", 83
Kredit 21307 - "Naqd pul olish uchun rezident banklardan kelib tushgan mablag‘lar" (16103 - "Bosh bank/filiallardan filiallar va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha olinadigan mablag‘lar" hisobvarag‘i orqali) hisobvarag‘i. 83
Benefetsiar bank filialiga, ya’ni Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlariga madad puli uchun mablag‘ kelib tushganda, dasturiy yo‘l bilan, 83
Debet 10307 - "Markaziy bankdan olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar - Naqd pullar" (16103 - "Markaziy bank /filial /agentliklarning filiallararo va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha olinadigan mablag‘lari" hisobvarag‘i orqali), 83
Kredit 21307 - "Naqd pul olish uchun rezident banklardan kelib tushgan mablag‘lar" hisobvarag‘i. 83
Benefitsiar bank filiali, ya’ni Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlari tomonidan madad puli jo‘natilganda, 83
Debet 10109 - "Yo‘ldagi naqd pullar va boshqa to‘lov hujjatlari", 83
Kredit 10101 - "Aylanma kassadagi naqd pullar" hisobvarag‘i. 83
Initsiator bank filialiga madad puli keltirilganda, 83
Debet 10101 - "Aylanma kassadagi naqd pullar", 83
Kredit 10307 - "Markaziy bankdan olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar - Naqd pullar" hisobvarag‘i. 83
Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlariga madad pulini olganligi to‘g‘risida, initsiator bank filialidan tasdiqnoma kelganda, 83
Debet 21307 - "Naqd pul olish uchun rezident banklardan kelib tushgan mablag‘lar", 83
Kredit 10109 - "Yo‘ldagi naqd pullar va boshqa to‘lov hujjatlari" hisobvarag‘i. 83
Debet 21314 - "Rezident banklari tomonidan topshirilgan naqd pul uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan mablag‘lar", 84
Kredit 10311 - "Markaziy bankka topshirilgan naqd pullar uchun olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar" (16103 - "Markaziy bank /filial /agentliklarning, filiallararo va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha olinadigan mablag‘lari" hisobvarag‘i orqali) hisobvarag‘i. 84
Tijorat banklariga Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlaridan topshirilgan naqd pullar uchun tasdiqnoma kelib tushganda, 84
Debet 10311 - "Markaziy bankka topshirilgan naqd pullar uchun olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar", 84
Kredit 10109 - "YO‘ldagi naqd pullar va boshqa to‘lov hujjatlari" hisobvarag‘i. 84
Tijorat bankiga topshirilgan naqd pullar uchun Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari HKKMlaridan mablag‘ kelib tushganda, 84
Debet 21314 - "Rezident banklari tomonidan topshirilgan naqd pul uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan mablag‘lar" (16103 - "Bosh bank/filiallardan filiallar va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha olinadigan mablag‘lar" hisobvarag‘i), 84
Kredit 10311 - "Markaziy bankka topshirilgan naqd pullar uchun olinishi lozim bo‘lgan mablag‘lar" hisobvarag‘i. 84
SHunday qilib, buxgalteriya o‘tkazmalari yordamida banklar mijozlarining naqd pullarga bo‘lgan talablarini qondirish maqsadida Markaziy bank yoki o‘z filiallaridan madad pullarini doimiy nazorat qilib turadi. 84