Bank statistikasi

MAVZU: NAQD PULSIZ HISOB-KITOBLAR STATISTIKASI

1. 
   Naqd pulsiz hisob-kitoblar statistikaning vazifalari
   
2. 
   Xo’jalik hisobotlari naqd pulsiz hisob-kitoblar bo’yicha statistik kuzatish tashkil qilish va hisobotlar tuzish.
   
3. 
   Naqd pulsiz hisob-kitoblar statistikaning siyosiy qo’rsatkichlari
   

   1. Naqd pulsiz hisob-kitoblar statistikaning vazifalari

Naqd pulsiz hisob-kitoblar amalgaoshirishda qo’llanadigan To’lov xo’jatlari pul mablag’lari harakati to’g’risidagi ma’lumotni o’zluksiz mujamlashtiradi. Masalan. Hisob-kitoblarda kimlar qatnashyapti qanaqa hisob-kitoblar formasini qo’llayapti va qanday mablag’ hisobot- kitob amalga oshiriliyapti.
Bu ma’lumot pul oborotini boshqarish uchun zarurdir.
Uzbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan 1998 yil 27 iyunda kabul kilingan ? 60 sonli «Uzbekiston Respublikasida nakd pulsiz xisob-kitoblar tugrisida»gi nizomga asosan nakd pulsiz xisob-kitoblarning kuyidagi shakllaridan foydalanilmokda:

• 
  tulov topshiriknomasi;
  
• 
  tulov talabnomasi;
  
• 
  akkreditiv shakli;
  
• 
  inkassa topshiriknomasi;
  
• 
  tijorat banklarining xisob-kitob cheki;
  
• 
  memorial order.
  

Yukorida ta’kidlab utilgan xisob-kitob shakllari yangi standartlashtirilgan (ixchamlashtirilgan) shakliga utkazilgan.
Buning asosiy sababi banklarda elektron tulov tizimini tashkil kilinishi (yalpi kompyuterlash) xisob-kitob xujjatlarini takomillashtirishni talab kilib kuydi.
Xozirgi kunda barcha xisob-kitob xujjatlari elektron tarzda kullaniladi va buxgalteriya yozuvini amalga oshirishga xamda statistik ma’lumot yigishga manba bulib xizmat kiladi.
Bank muassasalarida jaxon andozalariga javob beradigan schetlar rejasiga utilishi, kompyuterlarga ma’lumotlarni kiritishda 20 ta rakamli schetlardan foydalanish xisob-kitoblarni yanada takomillashtirishni talab kilib kuydi.
Nakd pulsiz xisob-kitoblar xalk xujaligida pul mablaglarini aylanishini tezlashtirishga, muassasa xarajatlarini kiskartirishga, xalk xujaligida shartnoma, tulov, xisob-kitob intizomlarini tulik bajarishini ustidan nazorat olib borishga yordam beradi.
Shuni xam ta’kidlab utish kerakki, mulkchilik shaklini rivojlantirib borishi demokratik jamiyat kurishda bozor munosabatlarini tugri olib borishda, xujalik sub’ektlari urtasida xisob- kitoblarni ma’kul shaklini erkin tanlashliklariga sharoit yaratib berilmokdaki(korxonalar tugrisidagi konun asosida) bu esa bank muassasalarining oldiga muxim vazifalarni kuymokda, ya’ni jaxon
andozalari darajasida xisob-kitob ishlarini amalga oshirish, uziga mijozlarni jalb kilish va boshkalar.
Bozor io’tisodiyoti sharoitida xo’jalik yuritishning asosiy shartlaridan biritovar ishlab chiqarish bilan ist’emolchilar mustaqil ravishda tovar ayriboshlash hisoboti. Tovar ishlab chiqarish va ist’emolchilar o`rtasida vujudga keladigan oldi-sotdi jarayoning qaratib 90% ni naqdj pulsiz tarzda amalga oshiriladi. Bu esa kredit pul tizimi xisob kitoblar, uchun samaradorligi bo’yicha statistik izlanishlar olib borishning muhimligidan dalolat beradi.
Hozirgi vao’tda naqd pulsiz hisob-kitoblar asosiy vazifasi:

1. 
   Naqd pulsiz hisob-kitoblarning tarkibi, xajmi va dinamikasini o’rgatish
   
2. 
   Naqd pulsiz hisob-kitoblarda qatnashuvchi ???larning o’z majburiyatlarini bajarishlarini tahg’lil qilishdan, ya’ni to’lov intizomiga rioya qilishlarini tahlil qilishdan iborat.
   

Naqd pulsiz to’lov xisob-kitoblar ustidan statistik kuzatishni olib borish turli formalarda amalga oshiriladi.
Birinchidan banklarda kqpgina hisob-kitob om-yalari ustidan doimiy hisob-kitob olib borish tashkil qilingan (o’z vao’tida to’lanmagan xisob-kitob xujjatlari)
Bular naqd hisob-kitoblarning formalari bo’yicha to’lovlarni summasi to’g’risida ma’lumot olishga yordam beradi.
Ikkinchidan bank muassasasida o’z vao’tida to’lanmagan xujjatlar kartotekasi bo’yicha, to’lov turlari bo’yicha doimiy kuzatish olib boriladi. (to’lov uchun o’tkazilayapti)
Uchinchidan Bank muassasalarida to’lov turlari to’g’risida oylik yoki ma’lum bir muddatga statistik kuzatishlar o’tkazilib turiladi.
To’rtinchidan Bank muassasalarida hisob-kitob EHM larda ishlanadigan bo’lsa, doimiy to’liq hisob-kitob to’lov turlari to’g’risida yuritiladi. Bunda nafaqat to’lov summasi to’g’risida, balki xisob-kitob formalari, to’lovlar strukturasi bo’yicha (aloxida korxonalar, ishlab chikarish tarmoo’lari) mablag’ turi bo’yicha kuzatish amalga oshiriladi.
Ma’lumotlarni hisob-kitob formalari bo’yicha kuzatishda xar-bir hisob-kitob formasi bo’yicha buxgalteriya hisobini yuritishga qaratadi.
Aktsient - shakli bo’yicha xujjatlarni aylanishi to’g’risida, tulovni o’z vao’tida amalga oshirish, kartoteka ?1 va ?2 larni xolati bo’yicha statistik kuzatishlarni olib borish va ma’lumotlar yig’ish
Akkredetiv hisob-kitob shakli bo’yicha va limitli chek daftarchasi bo’yicha №720 va №722 schyotlar hisoboti to’g’risidagi ma’lumotlardan foydanalinadi.
Doimiy hisob-kitob ma’lumotlari statistik hisobotlar uchun manba hisoblanadi. Doimiy kuzatish o’ziga xos xususiyatga ega.
Doimiy kuzatish xar bir xisob-kitob shakli buyicha yangi xujjat turlari buyicha amalga oshiriladi.
Bular esa uz navbatida pul mablaglarining xarakati tugrisidagi ma’lumotni uzida aksettirib boradi.
Tulov topshiriknomasi - buyicha xujjatni bankka takdim kilgandan to uni kunlik xujjatlar papkasiga tushguncha bulgan davr.
Pul cheki nafakat bankdan pul olish balki pulli munosabatda katnashadigan tomonlarini uzaro munosabatini xamda nakd pul oboroti tugrisida ma’lumot beradi.
Kartotekada saklanayotgan xujjatlarni olib karaydigan bulsak k2 da saklanayotgan xujjatlar ustidan bank xodimi doimiy nazorat olib boradi chunki xar kuni kechikib uz vaktida pulni tulamaganligi uchun tovar sotib oluvchi penya (kunlik) tulaydi.

2.