"bank ishi" kafedrasi

Kassa asosida amalga oshiriluvchi valyuta bitimlari turlari 
Kassa 
asosida 
amalga 
oshiriluvchi 
valyuta 
bitimlari 
turlari 
Operatsiya 
bo‘yicha 
mablag‘ni etkazib berish 
muddati 
Bitim nomi 
Ularning Qat’iy 
belgilangan 
kursi 
Bitim tuzilgan kun 
TOD (TOD) 
bitimi 
TOD kursi (ing. 
today - bugun) 
Bitim tuzilgandan keyingi 
ish kuni 
TOM 
(TOM) 
bitimi 
TOM kursi (ing 
tomorow 
- 
ertaga) 
Bitim tuzilgandan bir ish 
kuni (ya’ni ikkinchi kun) 
keyin 
SPOT 
bitimi 
SPOT (ing. spot 
– naqd) 
Tijorat banklari valyuta sotmoqchi yoki sotib olmoqchi bo‘lsa, bitimning nomini 
(TOD, TOM, SPOT), kursini, summasini ko‘rsatib ariza berishi lozim. 
Valyuta bozorining ishtirokchilari bo‘lgan banklar o‘z nomidan o‘zi uchun, yana 
o‘z nomidan lekin mijozlari uchun valyuta sotib olish yoki sotishi mumkin. Agar banklar 
o‘z hisobiga valyutani sotsa yoki sotib olsa, bu operatsiyalar ular yoki foyyda olish 
uchun, yoki o‘z likvidliligini ushlub turish uchun, yoki chet eldan bank uchun jihozlar 
sotib olish va boshqa maqsadlar uchun amalga oshiradi. 
«Spot» bitimlari bo‘yicha valyuta oluvchi bank tomonidan kqrsatilgan 
hisobvaraqlarga etkazib beriladi. Bitimda kqrsatilgan kurs «spot» kurs deyiladi. Xuddi 
mana shu kurslar asosida valyuta bozoridagi muddatli kurslar ham, valyutani etkazib 
berish bo‘yicha qisqaroq muddatli bir martalik bitimlar uchun kurslar ham aniqlanadi. 
«Spot» operatsiyalari yordamida banklar o‘z mijozlarining chet el valyutasidagi 

---

221 
ehtiyojlarini, kapitallarning harakatini, shuningdek bir valyutaning boshqa valyutaga 
oqib qtishini ta’minlaydi, arbitraj va spekulyativ operatsiyalarni amalga oshiradi. 
«Spot» operatsiyalari risk darajasi eng yuqori operatsiya hisoblanadi. 
Foyda olish uchun banklar arbitraj va chayqovchilik bitimlarini amalga oshirishlari 
mumkin. Arbitraj bitimlar turli valyuta bozorlarida mavjud bo‘lgan valyuta kurslari 
o‘rtasidagi farqlardan foyda olish maqsadida chet el valyutasini qayta sotish (sotib 
olish) bo‘yicha tuzilgan qarshi bitimdir. Agar valyuta bir valyuta bozoridan sotib olinsa 
va boshqa valyuta bozorida sotilsa – bu keng tarqalgan arbitraj deyiladi. Agar foyda 
vaqt o‘tishiga qarab kurslar o‘zgarishidan yuzaga keladigan bo‘lsa bu vaqtinchalik 
arbitraj deyiladi.