Bank balansi, uning moddalari va tuzish tartibini takomillashtirish

Yuqorida taʼkidlab oʼtilganidek, tijorat, moliyaviy va «doʼs-tona» (bronza) veksellarini farqlash kerak.

Tijorat veksellari tovar munosabatlari asosida vujudga kela-di. Ular boshqa veksellarga nisbatan ishonchlidir.

Koʼpgina veksellar moliyaviy xarakterga ega, yaʼni ular broker yoki makler tomonidan hisob foizini olish uchun muomalaga chiqa-riladi.

«Doʼstona veksellar» – bu ikki shaxsning har qanday tovar hara-katisiz bankdan mablagʼ olish uchun bir-birlariga beradigan veksel-lardir.

Tadbirkorlar tomonidan chiqarilgan veksellarni «bronza» vek-sellari deb ham atashadi.

Bankning aktiv vekselь operatsiyalariga aktsept va avalь opera-tsiyalar kiradi.

Аktseptli operatsiyada bank oʼzi aktseptlashtirayotgan vekselni ishonchli mijozga chiqarish huquqini beradi. Yaʼni berilgan vekselь boʼyicha oʼz hisobidan toʼlovini kafolatlaydi. Shunday aktsept kre-ditdan foydalanayotgan mijoz vekselь haqini toʼlash uchun tegishli summani bankka toʼlash majburiyatini oladi.

Xalqaro miqyosda veksellar bilan bogʼliq boʼlgan hamma ope-ratsiyalar 1930 yilda qabul qilingan Jenevada tuzilgan konventsiya bilan qatʼiy belgilanadi.

Veksel boʼyicha beriladigan kreditdan foydalanishning muhim shakli avalь hisoblanadi. Bunda vekselь boʼyicha haq toʼlash bevosita vekselь beruvchi bilan amalga oshiriladi. Аvalь esa haq toʼlashni kafolatlaydi. Аktsept – avalь operatsiyalarining oʼziga xos xususiyati shundaki, ular bir vaqtning oʼzida ham aktiv, ham passiv operatsiya-larga tegishli boʼladi.

Bank avali vekselь munosabatlarini hamda ularning boshqa banklardagi hisob-kitobini yengillashtiradi. Chunki yirik avalda hisob va qayta hisoblashda mutlaq tartibda amalga oshiriladi. Bir bank tomonidan avallashgan veksellar boshqa bank tomonidan ham hisobga olinadi.

«Vekselь boʼyicha ssuda» operatsiyasida vekselь egasi boʼlib avval-gi vekselь oluvchi qoladi, bank esa uning taʼminoti ostida mijozga vekselь qiymatining 50-70% miqdorida ssuda beradi.

Banklar aktiv operatsiyalarining muhim turi tovarlar boʼyicha ssudalar, yaʼni tovarlarni garovga qoʼyib ssuda olish hisoblanadi. Hujjatlar, variantlar (tovarlarni omborda saqlash javobgarligi bilan qilinganligi toʼgʼrisidagi guvohnoma), temir yoʼl hujjatlari, konosamentlar (yukni kemaga qabul qilinganligi toʼgʼrisidagi paro-xod jamiyatlari guvohnomasi), yuklarni tashishi toʼgʼrisidagi hujjat boʼyicha ssudalar olish hisoblanadi.