Bank balansi, uning moddalari va tuzish tartibini takomillashtirish

2. BANKLARDA BUXGALTERIYA BALANSINI AKTIV QISMI VA UNI BOʼLIMLARI

Mobilizatsiyalashgan pul mablagʼlari banklar mijozlarini kre-ditlash uchun va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishni qoʼllab-quvvatlash uchun foydalanadi. Daromad olish maqsadida bank resurs-larini joylashtirish bilan bogʼliq boʼlgan operatsiyalar banklarning aktiv operatsiyalari deyiladi. Bankning aktiv operatsiyalarida aso-siy oʼrinni ularning kredit yoki ssuda operatsiyalari egallaydi.

Ssudalar berilishining taʼminotidan kelib chiqib, kreditlar moddiy boyliklar, tovarlar va boshqalar bilan taʼminlangan kre-ditlarga beriladi.

Banklarning mijozlarga beradigan ssudalari yoki kreditlarning muddatidan kelib chikib, ular muddatli va onkol kreditlar (ingliz-chadan on call – talab boʼyicha)ga boʼlinadi.

Ssudalar berilishining taʼminotidan kelib chiqib kreditlar moddiy boyliklar, tovarlar, veksellar, fondlar (qimmatli qogʼoz-lar) va boshqalar bilan taʼminlangan kreditlarga boʼlinadi.

Vekselь operatsiyalari veksellarni qayd yoki hisobga olish boʼyi-cha operatsiyalar va veksellar boʼyicha ssudalar berish operatsiyalariga boʼlinadi.

Veksellarni qayd qilish deganda, bank tomonidan ularni toʼlash muddati tugagunga qadar veksellarni sotib olish tushuniladi. Oʼz navbatida, bank, agarda mablagʼlar bilan taʼminlanganlikda qiyin-chilik sezayotgan boʼlsa, Markaziy bankning xududiy boshqarmalarida berilgan veksellarni qayta hisobdan oʼtkazishi mumkin. Vekselni hisobga olib bank uning vaqtinchalik egasi boʼladi va vekselni emitent qilgan yoki uni hisobga olish uchun taqdim qilgan shaxsga maʼlum miqdorda pul toʼlaydi. Bu operatsiya uchun bank mijozdan qayd etish foizi yoki diskont deb ataluvchi maʼlum foiz undiradi. Diskont – bu vekselda koʼrsatilgan summa bilan vekselь egasiga toʼlanadigan summa oʼrtasidagi farqdir. Baʼzi davlatlarda banklar oʼzlarida alohida mijozlarning kreditlash qobiliyatini oʼrganuvchi ayrim korxona va shaxslar vekselь hisobi limitini oʼrnatuvchi hisob boʼyicha qoʼmitalarni tashkil etadilar.