Bakteriyalar keltirib chiqaradigan biozararlanishdan himoyalanish usullari”

3-rasm. Bakteriofagning sxematik tuzilishi

1-bakteriofagning bosh qismi, 2-nuklein kislota, 3-dum po’sti, 4-nuklein kislotani harakatlantiruvchi nay, 5 – nayni o’rab olgan po’stloq, 6 - nayning bazal plastinkasi, 7 - tishsimon o’simtalar, 8 - ipsimon o’simtalar.

Ular bir qancha vaqtgacha , harakatlanib yurgandan keyin suv osti buyumlariga yopishib olgach, xivchinlarini yo’qotadi. Xichinsiz hujayra tezda ko’payib, shilimshiq qinga o’raladi. Unda hujayralar voyaga yetib, xivchinlar paydo qilib, mustaqil harakatlana boshlaydi, ya’ni yangi hujayrada rivojlanishning birinchi bosqichi boshlanadi.


III-bob. Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi
Yer sharining turli geografik zonalarida iqlim sharoiti har xil bo’lishiga qaramay, mikroorganizmlardan holi bo’lgan rayonni topib bo’lmaydi. Shimoliy Muz okeanida va Afrika sahrosida, baland tog`lar cho’qqisida va chuqur suv ostida, in­son va hayvon tanasida, o’simlik organlarida son sanoqsiz mikroblar tarqalgandir. Mikrooganizmlar hayot jarayonlarini saqlash xususiyati kuchli bo’lganligidan ular bir necha yuz, hattoki bir necha ming yillardan keyin ham qulay sharoitda tiriklik xususiyatlarini namoyon qilgan. 1911 yil­da muz tagidan topilgan mamont ustida mikroorganizmlar borligi va ular yashashga qodir ekanliklarini Omeleyaskiy kuzatgan. Amerikalik Meyer Antarktidada (Janubiy qutbda) 30 m qalinlikdagi muz oralaridagi mikroblarni ajra­tib olib, qulay sharoitda parvarish qilib, ularda hayot jarayonlarini uyg`otgan. Bu mikroblar 3 000 yil davomida muz ichida anabioz hayot kechirganligidan dalolat beradi.
Havo mikroflorasi. Havo quruq bo’lsa, tuproqdan ko’tarilgan chang to’zon hisobiga havo mikroblar bilan ifloslayib turadi. 1 g chang tarkibida bir milliongacha mikroblar borligi aniqlangan.. Yil fasllari o’zgarishi bilan havodaga mikroblar soni ham o’zgarishini parijlik Mikeleya tekshirgan va buni quyidagi jadval raqamlaridan ko’rish mumkin.
Yer yuziga yaqin havo tarkibida mikroblar soni juda kop bolib, yuqoriga' ko’tarilgan sari kamaya boradi.
Yangi ma’lumotlarga asoslanib, yerdan 20 km balandlikda ham spora hosil qiluvchi va mog`or zamburug`lari bo’lishi aniqlangan. Okeanlarda, dengizlarda va baland tog`lar havosida mik­roblar soni kam bo’lsa, aholi zich joylashgan tarqalarga ularning' soni ko’p bo’ladi(2-jadval).