|
4-cü mərhələ - 1932-1950-ci illər.
Akademik İ.M.Qubkinin “Neft elmi haqqında” adlı kitabı 1932-ci ildə nəşr ediləndən sonra, ardınca gələn mərhələdə böyük miqdarda dəniz hövzələrinin çöküntülərindən yığılmış üzvi maddələrdən neftin yaranmasına dair fərziyyə hökmranlıq edirdi.
5-ci mərhələ - 1951-ci ildən indiki dövrə qədər.
Bu mərhələni cəsarətlə neftin üzvi maddələrdən yaranması nəzəriyyəsinin təşəkkül tapması və ya N.B.Vassoyeviçin düzgün adlandirdiği kimi, neftin və karbohidrogen qazlarının çöküntü-köçmə yaranması nəzəriyyəsi adlandırmaq olar. Bu mərhələnin başlanğıcın 1950-ci ili saymaq olar, çünki məhz bu il sovet və amerikalı alimlər tərəfindən müasir çöküntülərdə karbohidrogen tapılmışdır. Amerikalı tədqiqatçılar P.V. Smitin rəhbərliyi altında Meksika körfəzində, Sakit okeanın Kariforniyaya yaxın hissəsində və bir neçə şirin sulu hövzələrdə yerləşən müasir çöküntülərdə karbohidrogenlər aşkar etmişlər. Baxmayaraq ki, sonrakı tədqiqatlar göstərdi ki, müasir çöküntülərdəki karbohidrogenlər neftdən çox fərqlənir, bu tədqiqatların əhəmiyyəti çox mühümdür. Əvvəla, onlar karbohidrogenlərin bitki və heyvanların qalıqları olan çöküntülərdən əmələ gəlməsini göstərdilər və bununla neftin əmələ gəlməsi üçün hansı üzvi maddənin ilk sayıla bilər sualı haqqında təxminən 200 il ərzində davam edən müzakirələrə müvəqqəti son qoyuldu.
İkincisi, məlum oldu ki, neft və qazın yaranma prosesi demək olar ki, istənilən su hövzəsi çöküntülərində inkişaf edə bilər və bunun üçün hansısa qeyri-adi şərait tələb olunmur.
Neftin yaranmasına aid bəzi yeni məlumatlar.
a) Son illər (2003-2007) tədqiqatçılar müəyyən etmişlər ki, Baykal gölünün dibindən onun sularına hər il təqribən 4 ton neft axır. Dünyanın ən böyük şirin sulu gölündə, Baykal gölünün saxlanmasına yardım Fondu tərəfindən təşkil olunmuş elmi ekspedisiya işləmişdir. Onun iştirakçıları dərinsularda işləməyə imkan yaradan “Mir-1” və “Mir-2” aparatlarının köməyi ilə bu su hövzəsini tədqiq etmişlər.Çölün dibi çatlarla və geoloji sınmalarla örtülmüşdür və onlardan neft süzülür. Bu neft Baykalda olan mikrocanlılar tərəfindən udulur və ona görədə gölün üzünə yayılmır. Baykal gölünü öyrənən Limnologiya institutunun direktorunun dediyinə görə, gölün dərinliklərindən götürülən neft nümunələri neftin (qazın) yaranmasında olan fikir ayrılıqlarına (üzvi və ya qeyri-uzvi, yəni abiogen) yeni mülahizələr yürütmək üçün qiymətli məlumatlar verə bilər. Alimlərin məlumatına görə Baykal gölünün şərq sahilində də neftin gölə daxil olduğu yerlər mövcuddur. Gölün dərinlıkləri fəth edildikcə yeni məlumatlar alınacaqdır. Son məlumatlara görə (dekabr, 2008-ci il) neft gölə Barquzin körfəzinin cənubunda yerləşən və gölün dibində 850 m dərinliyində olan çatlardan sızılır. Kimyəvi təhlil göstərmişdir ki, neftin tərkibində həddindən çox canlı opqanizmlər mövcuddur. Hələlik alimlər bu faktı izah edə bilmirlər və nümunələrin daha ətraflı laboratoriya tədqiqatına ehtiyacı olduğunu bildirirlər.
b) Pataqoniyanın (Cənubi Amerika) yağışlı meşələrində bitkilərdə yaşayan və əsl dizel yanacağı əmələ gətirən göbələklər aşkar edilmişdir. Əlbəttə, çox kiçik miqdarda, lakin gen mühəndisləri artıq onun üzərində çalışmağa hazırdırlar.
Mikroskopik göbələk Gliocladium roseum “dağ boyda” bütöv bir dəst müxtəlif karbohidrogenlər verə bilər və onun tərkibi indi geniş tətbiq olunan dizel yanacağı ilə eynidir. Bu yolla alınan material artıq “miko-dizel” adı almışdır. Bu qrup tapıntinı edən professor Harri Strobel deyir: “Bu kəşf qazıntı yanacağının yaranması barədə bizim biliklərimizə yeni işıq sala bilər. Ən çox yayılmış nəzəriyyə görə neft milyon illər ərzində yerin altında çox yüksək təzyiqlərə məruz qalmış bitki və heyvanların qalıqlarından əmələ gəlmişdir. Əgər Gliocladium roseum adi şəraitdə yanacaq yaradırsa – onda buna oxşar orqanizmlər bizim bügün istifadə etdiyimiz neft ehtiyatlarının mənbəyi deyildirlərmi?”
Həqiqətən, bəşəriyyət neftin dünya ehtiyatlarının çox hissəsini artıq sərf etmişdir (belə hesab edirlər), ancaq yenə də - o haradan əmələ gəlmişdir? - məsələsi hələ də açıq qalır.
Do'stlaringiz bilan baham: |
