Bajardi Farxoxodov. F rahbar PhD. katta oqit. Sadiqova. M. M tasdiqladi dots. Haydarov A. A

II.Texnologik jarayon tasnifi

• II.Texnologik jarayon tasnifi
• Xlorli hosilalarni reaksiyalari muxim ahamiyatga ega.Xlorli hosilalarni parchalanish reaksiyalarini bir nechta turi mavjud: a) degidxlorlash; b) dexlorlash; v) xloroliz; g) xlorlinoliz; yoki yuqori temperaturadagi piroliz.
• Degidroxlorlashga misol keltiramiz:
• ClCH2-CH2C l CH2=CHCl + HCl
• Dexlorlash reaksiyalari esa yuqori temperaturada keladi
• CCl3-CCl3  CCl 2=CCl2 + Cl2
• Xloroliz yoki xlorinoliz reaksiyalari xlor ta’sirida uglerol uglerod bog‘ini uzilishi bilan boradi:
• CCl3-CCl3 + Cl2  2CCl4
• YUqori temperaturada piroliz:
• CCl3-CCl2-CCl3  CCl4 + CCl2 = CCl2
• Galogenlash reaksiyalari termodinamikasi. Galogenlash reaksiyalari energetik xarakteristikalari jihatidan katta farq qiladi, bu esa ulami o‘ziga xos xususiyatlarini namoyon etadi. Moddalaming ideal gazsimon holatini ifodalash uchun ftor, xlor, brom va yod ishtirokidagi reaksiyalaming issiqlik samarasini taqqoslovchi ma’lumotlar quyida keltirilgan:

Keltirilgan m a’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, issiqlik effekti F2>Cl2>Br2>J2 qator bo‘yicha kamayib boradi, bunda ftorlash va yodlash reaksiyalari alohida o‘rinni egallaydi. Birinchidan juda katta issiqlik ajralishi bilan boradi, bunda C-C va C-H bog‘lami uzilishi energiyasidan ko‘ra ko‘proq bo’ladi. Alohida choralar ko‘rilmasa, buning oqibatida organik moddalami chuqur parchalanishi sodir bo’lishi mumkin. Shu sababli, texnologiyasi jihatidan ftorlash xlorlashga nisbatan ancha farq qiladi va alohida o ‘rin tutadi. Boshqa tomondan qaraganda, yodlash juda katta bo’lmagan yoki manfiy issiqlik effekti bilan sodir bo’ladi va ftorlash, xlorlash va bromlashga nisbatan farqli ravishda qaytar tarzda ketadi. Bu esa yodning past faollikdagi reagent ekanligini e’tiborga olgan holda yodli hosilalami boshqa usullar bilan olish imkoniyatlarini qidirish kerakligini ko‘rsatadi. Shunday bo’lganligi sababli, ular kam miqdorda ishlab chiqariladi, asosiy organik va neftkimyosi sintezi mahsuloti hisoblanadi.

• Keltirilgan m a’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, issiqlik effekti F2>Cl2>Br2>J2 qator bo‘yicha kamayib boradi, bunda ftorlash va yodlash reaksiyalari alohida o‘rinni egallaydi. Birinchidan juda katta issiqlik ajralishi bilan boradi, bunda C-C va C-H bog‘lami uzilishi energiyasidan ko‘ra ko‘proq bo’ladi. Alohida choralar ko‘rilmasa, buning oqibatida organik moddalami chuqur parchalanishi sodir bo’lishi mumkin. Shu sababli, texnologiyasi jihatidan ftorlash xlorlashga nisbatan ancha farq qiladi va alohida o ‘rin tutadi. Boshqa tomondan qaraganda, yodlash juda katta bo’lmagan yoki manfiy issiqlik effekti bilan sodir bo’ladi va ftorlash, xlorlash va bromlashga nisbatan farqli ravishda qaytar tarzda ketadi. Bu esa yodning past faollikdagi reagent ekanligini e’tiborga olgan holda yodli hosilalami boshqa usullar bilan olish imkoniyatlarini qidirish kerakligini ko‘rsatadi. Shunday bo’lganligi sababli, ular kam miqdorda ishlab chiqariladi, asosiy organik va neftkimyosi sintezi mahsuloti hisoblanadi.