Baholash ishi va investitsiyalar” kafedrasi “loyihaviy moliyalashtirish” fanidan ma’ruza matni

P(X)=m/n (5)
Bu erda: m – ijobiy natijalar soni; n – hodisalarning umumiy soni.
Ehtimollikni aniqlashda uch xil usuldan foydalaniladi:
1) Ob’ektiv (statistik) usul. Ob’ektiv usulda avval amalga oshirilgan o‘xshash investitsiya loyihalari ma’lumotlariga, statistik ma’lumotlarga va hisobot ma’lumotlariga asoslanib ehtimollik aniqlanadi.
2) Sub’ektiv (ekspert) usul. Kerakli ma’lumotlarning etarli darajada bo‘lmaganligi sababli ekspert fikrlariga asoslanib, ekspert yoki maslahatchilarning qarashlariga yoki shaxsiy tajribalariga tayangan holda ehtimollik aniqlanadi.
3) Aralash usul. Bunda biror holatni ehtimolligini aniqlashda ham ekspertlarning fikriga (sub’ektiv usul), ham statistik ma’lumotlarga (ob’ektiv usul) asoslangan holda risk darajasi aniqlanadi.
O‘rtacha kvadratik chetlanish hisob-kitobi. Bu usulning mazmuni shundan iboratki, berilgan investitsiya loyihasining pul oqimi kutilgan pul oqimidan qancha chetlashganini hisob-kitob qilishdan iboratdir. CHetlanish qancha katta bo‘lsa, loyihaning risklilik darajasi shunchalik katta bo‘ladi.
O‘rtacha kvadratik chetlanishni hisoblash tartibi quyidagicha:
1. Ko‘rsatkichning o‘rtacha kutilgan qiymati aniqlanadi. O‘rtacha kutilgan qiymat – investitsiya loyihasining barcha bo‘lishi mumkin bo‘lgan natijalarning o‘rtacha tortilgan qiymatidir:

X=

(6)^14

Bunda, X – o‘rtacha kutilayotgan miqdor; x_i – i-natijaning absolyut miqdori;r_i – i-natijaning sodir bo‘lish ehtimoli; n – natija vositalari soni.
2. Ko‘rsatkichning variatsiyasi (chetlanishi) hisob-kitob qilinadi. Bu ko‘rsatkich investitsiya loyihasini amalga oshirishning barcha mumkin bo‘lgan variantlarni kutilgan qiymat atrofida tarqalganligini (dispersiyasini) aniqlaydi. Variatsiya qanchalik katta bo‘lsa, kutilgan qiymatga nisbatan dispersiya shunchalik katta bo‘ldi, shunga mos ravishda loyiha riski ham katta bo‘ladi.