Бадиий таҳлил асослари

Симулякр. 
Симулякр атамаси постмодерн адабиётга хос хусусиятлар 
муносабати билан кейинги вақтда тез-тез тилга олинаётган бўлсада, аслида 
жуда узоқ тарихга эга эски ҳодиса. Мимесис назариясига боғлиқ бўлган бу 
атама қадимда машҳур тимсолларга ўхшаган, аммо катта бадиий таъсир 
кучига эга бўлмаган образни англатган. Классицизм, маърифатчилик, 
романтизм оқимлари даврида симулякр тушунчасига борлиқнинг муқобили, 
ўйин тарзидаги маънолар юкланиши натижасида у бора-бора имитация, 
сохталик, муғомбирлик маъноларида қўлланиладиган бўлди. Ушбу 
тушунчанинг янги, замонавий умри бир қатор азалий бадиий-эстетик 
тушунча ва атамаларга ҳам ноклассик маънолар берилган ХХ асрнинг 80-
йилларидан бошланди. 
Тимсол, ўхшашлик маъносини билдирувчи лотинча 
simulacrum
сўзидан 
келиб чиқиб, ўлармонлик, жонсўхталик, муғомбирлик, қалбакилик 
маъноларини англатувчи 
simulantis
(симулянт) cўзидан олинган симулякр 
атамаси постмодерн эстетикада борлиқнинг муляжи, нусхаси; ҳақиқатга 
жуда ўхшаш сохталик, эстетикадан бадиий образни сиқиб чиқариб, ўринини 
эгаллаб олган қуруқ шаклдан иборат ҳодисани англатади. Ушбу 
тушунчанинг постмодерн эстетикада тутган ўрни шунчалик салмоқлики, 
баъзан бу ҳодиса бутунисича симулякр эстетикаси дейилади ҳам. Симулякр 

---

291 
постмодерн артефактларнинг ўйноқи табиатидаги иккиланганликни, 
“соянинг нусхаси” маъносини акс эттириши билан ажралиб туради. 
Француз адабиётшуноси Жан Бодрийяр ўтган асрнинг 80-йилларидан 
эътиборан қадимий симулякр тушунчасини постмодерн эстетикада ҳозирги 
маънода қўллай бошлаган. 
Бодрийяр истеъмолчилар жамиятининг эстетикасини текширар экан, 
инсоннинг кундалик ҳаётда тутган ўрни ва фойдаланилиш даражасидан 
келиб чиқиб, нарсаларни 1) 
функционал
(истеъмол қилинадиган) нарсалар; 
2)