Babayeva d. R

Bolalar: Avtobusda.

Tarbiyachi: Yana nimalarda ketishimiz mumkin edi?

Nigora: Trolleybusda.

Zokir: Yengil mashinalarda.

Shokir: Poyezdda.

Tarbiyachi:  Shahar ichida poyezd yuradimi?

Ravshan: Metro poyezdi yuradi-ku.

Tarbiyachi:  Juda to‘g‘ri.  Biz hozir avtobusda ketyapmiz.  Shahar 

markaziga metroda ham borishimiz mumkin.

188

---

Suhbat jarayonida bolalaming nutq bo‘yicha talay qiyinchiliklarga 

duch kelishi aniqlandi.

Bu qiyinchiliklar quyidagilardan iborat:

-   nutqda kerakli so‘zni topib qo‘llash;

-   mavzuga oid fikmi aniq va ravon bayon etish;

-   o‘z fikrini xulosalash;

-   fikrining izchilligiga rioya etish;

-   ma’nodosh,  uyadosh hamda qarama-qarshi ma’no ifodalash im- 

koniyatlaridan maqsadga muvofiq foydalanish;

-   nutqda bir-birlarini takrorlash.

Kuzatishlar  suhbat  jarayonida  tarbiyachi  va  tarbiyalanuvchilar- 

ning erkin muloqotda bo‘lishlari va fikr almashishlariga, bolalaming 

til  vositalarini  mustaqil  tarzda,  mavzuga  mos  tarzda  qo‘llashlariga 

erishish zarurligini ko‘rsatdi.

Masalan, «Transport turlari» mavzusi bo‘yicha o‘tkaziladigan suh- 

batda avtobus, poyezd, samolyot, metro kabi har bir so‘zning ma’nosini 

tushunib ishlatilishi, bir-birlarining fikrini va tarbiyachi fikrini davom 

ettirganda,  xulosalaganda  jumlalar,  b rikmalar  va  so‘zlami  to‘g‘ri 

tuzishi  va  o‘z  o‘mida  ishlatishiga  erishish  nutqni  rivojlantirishning 

muhim shartlaridan biridir. 

■

Dialog vositasida nutqni  rivojlantirishda bolalaming aniq mavzu 

asosida qurilgan suhbatda qo‘llangan so‘zlaming ma’nolarini, masa­

lan,  transport turlarining  farqini  anglab  olishlari  va  ana  shu  so‘zlar 

qatorini tuzishlari ham muhim.

-   Tramvay, trolleybus, avtobus -  transport turlari.

Ular nima bilan yuradi?

-   Tramvay, trolleybus elektr tokida yuradi.

-   Avtobus va boshqa avtomobillar benzin yordamida yuradi.

-   Samolyot ham benzin yordamida uchadi.

-   Metro elektr toki yordamida yuradi.