B. T. Toshmuhamedov

60-rasm. 
Karst g‘orining kesimi.
ju m la d a n , 10 d an ortiq g ‘o r bor. R ossiya h u d u d id a va c h et 
davlatlarda karst asosan karbonatli jinslar orasida ko‘p tarqalgan.
K arst Y er yuzasidagi eruvchi jinslard a ham paydo bo 'lish i 
m um kin. B ular 
karr 
deb ataladi, u la r k o ‘rinishda ch u q u r o ‘yilgan 
jarga o ‘xshash q a to r-q a to r qoyali shakllardan iborat bo'ladi.
Y er b o ‘shliqlaridan shim ilib o ‘tgan suvlar o ‘zi bilan birga 
eritm alam i olib ketadi va g ‘orlarda yuqoridan pastga osilib tuaivchi 
sum alaklarni hosil qiladi. Suv bilan birga to ‘yingan oh ak yoki 
boshqa xil eritm alar g 'o r shipidan chakillab to m ib stalaksitni 
vujudga keltiradi, ayni b ir vaqtda g ‘o r tagidan yuqoriga o ‘sib 
chiqqan ohak sum alak stalagm it deb ataladi.
61-rasm. 
S talak tit va stalag m itlar.

---

K arst ja ra y o n in i te k sh iris h x alq x o ‘ja lig id a ju d a k a tta
aham iyatga ega. C hunki ular yordam ida Y er qatlam lari orasidagi 
suvlarning tarkibi, holati, chuqurligi, m iqdori, eruvchanligi va 
boshqalar haqida kerakli m a ’lum otlar olish m um kin. Bu esa o ‘z 
navbatida, gidrotexnika qurilishlarida — to ‘g ‘on, suv om borlari 
va kanallar qazishda ham da ularni loyihalashda katta rol o ‘ynaydi. 
K arstlar bor rayonlarda oqar suvlar yerga shim ilib yo‘qoladi va 
yer ostida bir qan ch a kilom etr yo‘l bosib yana yer betiga chiqadi. 
D unyo va k o i karst hodisasi taraqqiy etgan hududlarda yer osti 
suvini hosil qiladi, bu suv qatlam lar orasidagi b o ‘shliqlardan o ‘tib, 
yer yuziga chiqib, yana daryo hosil qiladi. Bunday o ‘lkalar Y er 
sharida ko‘p uchraydi. M asalan, Q rim daryolarining shu n d ay 
xususiyatga ega ekanligini A. A. K ruber yaxshi tekshirgan. D unay 
dary o sin in g y uqori o q im id a va S a n k -P e te rb u rg , Sverdlovsk 
tu m a n la rid a g i daryo va k o ‘llarda b u n d ay h o d isa la r k o ‘p lab
u ch ray d i. B un day h o d isan i M ark aziy O siyo to g ‘larida ham
uchratish m um kin. M asalan, Pskom va C hotqol daryolari h am da 
ularning irm oqlari (M ozorsoy) b a ’zan 4-5 km m asofada yer tagiga 
kirib ketib yana yer yuziga chiqadi.