B. T. Toshmuhamedov

Stratigrafik usul. 
Jinslarni ketm a-ket qavatlanib yotishini 
o'rganish bilan nisbiy yoshini aniqlash mumkin. Ularning rangi, 
moddiy tarkibi, struktura va tekstura xususiyatlari o ‘rganilib, 
kesimda bir-biridan farqlanuvchi qatlam yoki bo‘laklar alohida 
ajratiladi. So‘ng kesimda boshqalardan yaqqol farqlanib ko‘zga 
tashlanib turuvchi qatlamlar aniqlanadi. Masalan, qizg‘ish va 
kulrang q u m to sh lar ichida karbonatli to rtilm alari boMgan 
ko‘kimtir-kulrang argillitlar, oq rangli bo'rsim on mergellar ichida 
glaukonitli ohaktoshlar yaqqol ko‘zga tashlanadi va hokazo. Katta 
masofaga ch o ‘zilib, ko‘zga yaqqol tashlanib turuvchi bunday 
qatlamlar yoki bo'laklar belgili yoki markirovkali gorizont nomini 
olgan. Ular yordamida kesimlar o ‘zaro taqqoslanib, hudud uchun 
umumiy kesim tuziladi.
Ajratilgan qatlam larning stratigrafik ketm a-ketligini, y a’ni 
qaysisi oldin, qaysisi keyin hosil boMganini aniqlash zarur. 
Q avatlangan b irq an ch a q atlam lard a u stida yotgan qatlam
ostidagidan yoshroq yoki qatlam qancha yuqori yotgan bo ‘lsa, u 
shuncha yoshroq bo‘ladi. Bunday yosh aniqlashni stratigrafik 
usul desa ham bo'ladi.
Agar qatlamlar vertikal yotsa yoki siqilib bukilmalar hosil 
qilib, uzilmalar bilan murakkablashgan bo ‘lsa, normal ketma- 
ketlikni aniqlash ancha qiyin. Bu holda aw alo qatlamlarning osti 
va ustini, tektonik strukturasini aniqlab olish kerak, shundan 
s o ‘ng bukilm a qanotlaridagi qatlam larning litologik tarkibi 
solishtirilib, ularning stratigrafik ketma-ketligi aniqlanadi.
Murakkab tuzilmalar: ag‘darilgan bukilma, uzilma, ustsurilm a 
va hokazolar keng tarqalgan o ‘lkalarda birqancha qo‘shni kesimlar 
o 'rg a n ilib , qatlam larning norm al stratigrafik ketm a-ketligi 
aniqlanishi kerak. Aks holda, qo‘pol xatolatga yo‘l qo‘yilishi mumkin. 
Va nihoyat qatlamlarning ketma-ketligini aniqlashda ular orasidagi 
chegara yuzalariga, nomosliklami yoki tanaffuslarni bor-yo‘qligiga 
alohida e ’tibor berilishi, sinchkovlik bilan o ‘rganilishi kerak.