B. T. Toshmuhamedov

27-rasm. 
Vulqonning qismi.
112

---

Bu kulning bir qismi quruq, bir qismi esa kul atrofga yoqqan, 
chunki bu vulqon otilgan vaqtda kuchli yomgMr (sel) yoqqan. 
N atijada bir necha m ing kishi halok boMgan: V ulqonga yaqin 
boMgan G e rk u la n u m va P o m pey a sh a h a rla ri lava n atijasid a 
buzilgan, bir qism i esa kul ostida ko'm ilgan. V ulqon b a ’zan 100 
yildan o rtiq vaqt davom ida jim tursa ham o ‘sha davrdan boshlab 
to hozirgi kunga q adar uning faoliyati to ‘xtagani y o ‘q, s o ‘nggi 
100 -150 yil davom ida vulqon faoliyati ayniqsa kuchli boMgan. 
S o ‘nggi kuchli otilish J 944-yilda, A m erika q o ‘shinlari N eapol 
qoMtigM qirg‘oqlariga kelgan vaqtda yuz bergan edi. M artinka 
orolidagi Pele (Takir) togM ham bunga m isol boMa oladi. Bu to g ‘ 
h am b u ru n d an o ‘chgan vulqon hiso b lan ar edi, lekin 1902-yilda 
u qaytadan faoliyatini ko ‘rsatadi, natijada S e n -P e r shahri vayron 
boMdi va uning b u tun aholisi (29000 kishi) bir nech a daqiqada 
halok boMgan.
S o ‘nggi vaqtdagi vulqonlar qatoriga, m asalan , M eksikada 
1943-yilda vujudga kelib deyarli 5 yil h arak atd a boMgan va hozir 
esa v aq tinch a yoki butunlay faoliyati keskin kuchsizlangan Peri- 
kutin vulqoni kiradi.
O datdagi vulqonlar balandligi b ir necha m etrd an b ir necha 
kilom etrgacha boMgan konussim on togMardan iboratdir. V ulqon 
c h o ‘qqisida otilish yuz beradigan chuqurlik — 
krater 
deyiladi. 
Eng yirik vulqonlardan biri boMgan (balandligi 4810 m) Klyuchi 
sopkasi (K am chatka); Vezuviy (Italiya), F udziyam a (Y aponiya) 
va boshqalar ana shunday to ‘g ‘ri konuslardan iborat.
B oshqa hollard a esa v u lq o n lar kesik k o n u slard an iborat. 
B a’zan vulqonlarning tuzilishi ju d a assim etrik boMadi. B a’zan, 
diam etri bir n ech a o ‘n kilom etrga boradigan katta