Б. Сапаров ф а л с а ф а

Фалсафа
–
Платон
фалсафа
«
фанларнинг
отаси» эканлигини эътироф
этган.
•
Файласуф
–
Бу узининг
калбини, иродасини
тула
нафс
балосидан
тозалай
олган одамдир. Файласуф
акл
билан
билишга
интилади
.
Уларнинг сўзлари бирдан - бир тўғри деб қабул қилинган. Файласуф эса, 
қадимгилар фикрига кўра донишмандлик мухлиси бўлиши, эътиқод сифатида 
қабул қилинган тайѐр ҳақиқатларга эмас, балки ўз ақлига таяниб, ижодий йўл 
билан, шунингдек бошқа файласуфлар томонидан олинган билимлар ва 
тажрибадан фойдаланган ҳолда мақсадга интилиши лозим бўлган. 
Фалсафанинг предмети.
Энди ―Фалсафа нимани ўрганади?‖, деган 
саволни беришимиз мумкин. 
Фалсафанинг предмети - инсонда билишга 
қизиқиш уйғотадиган, билимлар ва тажриба, муайян эътиқод, ишонч ва 
интуицияга таянган ҳолда оқилона асосланган жавоблар беришга ҳаракат 
қиладиган, саволлар туғдирадиган ҳар қандай объектив ва субъектив 
борлиқдир
.
«
Фалсафа» ва «файласуф»
атамаларининг талкини
• Фалсафа –Абу Наср
Фаробий
Фалсафа
атамасини «Хикматни
кадрлаш»деб талкин килган.
• Файласуф – Биринчи
вужуд тангри, у
нуксонсиздир. Бошка
вужудлар тангридан
яралганлиги учун улар
нуксонлидирлар. 
Хикматни севувчилар ва
унга амал килувчилар
файласуфлар. 
«
Фалсафа» предмети ва
атамасининг таърифи
Аристотель
«
Фанлар фалсафадан
келиб чиккан, яъни хар
бир
фикр, 
гоя
–
донолик-
дан
таркалгандек, 
донишмандлик бу –
фалсафадир»
деб
таъкидлаган.

---

7 
Бошқача айтганда, 
муайян объект ҳақида муайян тасаввур ҳосил қилиш 
мақсадида савол беришга асос бўлиши мумкин бўлган ҳамма нарса 
фалсафанинг предметидир
. Шу муносабат билан у ѐки бу одамнинг 
фалсафий қарашлари ҳақида ва ҳатто унинг фалсафаси тўғрисида сўз 
юритиш мутлақо ўринли бўлади ва бунга биз кундалик ҳаѐтда тез-тез дуч 
келамиз.
Бу ерда шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, гарчи фалсафанинг предметига 
биз умумий нуқтаи назардан анча кенг таъриф берган бўлсак - да, айрим 
тарихий даврларда одатда у ѐки бу сабабларга кўра муайян масалалар 
доираси фалсафий тадқиқотларда биринчи ўринга чиқади. Масалан, қадимги 
Юнонистонда космоцентризм илк фалсафий таълимотларнинг ўзига хос 
хусусияти бўлиб, бунда асосий эътибор «космос», «табиат»ни англаб етишга 
қаратилган. 
«
Фалсафа» предмети ва
атамасининг таърифи
Лев Толстой:
«
Донишманд кишилар уч
хислатга эга. Улар аввало,
бошкаларга берган
маслахатларига узлари амал
киладилар; иккинчидан, хеч
качон хакикатга карши
бормайдилар; учинчидан
атрофидаги кишиларнинг
нуксонларига сабр-токат
билан чидайдилар» деб
таъкидлаганлар.
«
Фалсафа» предмети ва
атамасининг таърифи
Томас Гоббс
Фалсафа – бу табиий
холдаги инсоний
аклдир, 
чунки
фалсафа
бу тугри хукм оркали
эришилган билишдир.
Кейинчалик, қадимги юнон шаҳар-полислари равнақ топган даврда 
файласуфлар диққат марказидан ижтимоий муаммолар, ахлоқ, давлат 
қурилиши масалалари ўрин олди. Европада христианликнинг, Шарқда 
ислом динининг вужудга келиши ва мустаҳкамланиши натижасида ўрта 
асрлар фалсафаси теоцентрик (юнон. теос – марказдан ўрин олган худо) 
хусусият касб этди, яъни Худо ва у яратган олам фалсафий қизиқишларнинг 
асосий предметига айланди. Уйғониш даврида фалсафа санъат (эстетика) га 
ва кўп жиҳатдан инсонга мурожаат қилинди. Янги давр деб номланувчи 
XVII-XVIII асрларда фалсафа тобора кучайиб бораѐтган фан билан узвий 
боғланди, натижада фалсафий тадқиқотларнинг диққат марказидан билиш ва 
илмий методлар масалалари ўрин олди.