Б. Сапаров ф а л с а ф а

1-МАВЗУ. ФАЛСАФА ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ, МАЗМУНИ ВА ИЛМ 
– ФАН, МАДАНИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДАГИ ЎРНИ 
 
РЕЖА: 
1.
 
Фалсафа тушунчасининг келиб чиқиши. Фалсафанинг предмети 
ва асосий мазмуни. 
2.
 
Дунѐқарашнинг 
моҳияти. 
Дунѐқарашнинг 
тузилиши. 
Дунѐқарашнинг тарихий шакллари. 
3.
 
Фалсафа ва фаннинг мутаносиблиги ва фарқи.
 
“Фалсафа” 
тушунчасининг 
келиб 
чиқиши.
Ҳар 
қандай 
номаълум 
сўз 
мазмунини унинг этимологиясидан, яъни у 
қачон, қандай ва нима учун юзага келганини 
аниқлашдан 
бошлаш 
ўринли 
бўлади. 
―
Фалсафа”
тушунчаси юнонча ―фило‖ – севаман, ―софия‖ – донолик 
сўзларидан келиб чиққан бўлиб, мазкур атаманинг дастлабки маъносини 
доноликка муҳаббат деб талқин қилиш мумкин. 
Фалсафа сўзини илк бор қадимги юнон мутафаккири Пифагор 
ишлатган. Шуни таъкидлаш лозимки, Пифагор ҳам, қадимги даврнинг бошқа 
файласуфлари ҳам дастлаб «фалсафа» тушунчасига унинг кейинчалик пайдо 
бўлган ва моҳият эътибори билан, фалсафани «барча фанлар подшоси» 
даражасига кўтарган маъносидан бошқачароқ маъно юклаганлар.
Фалсафа тушунчасининг 
келиб чиқиши. 
Фалсафанинг предмети ва 
асосий мазмуни.

---

6 
Аммо илк файласуфлар ўзларини донишманд деб ҳисобламаганлар ва 
доноликка даъво ҳам қилмаганлар, зеро, ўша даврда кенг тарқалган 
тасаввурга кўра, 
ҳақиқий донишмандлик аждодлардан мерос қолган, асрдан 
асрга ўтиб келаѐтган афсоналар, дин ва ривоятларда мужассамлашган
. 
Донишмандлар деб, асрлар синовидан, энг сўнгги ҳақиқат манбаи 
сифатидаги билимларга эга бўлган башоратгўйлар, коҳинлар ва оқсоқоллар 
эътироф этилган. 
«
Фалсафа» ва «файласуф»
атамаларининг талкини
• Фалсафа –
Пифогор
Фалсафа» атамасига «фило» -
севаман, «софия» - донолик деб
таъриф берган.
• Файласуф –
Олимпия
уйинлари мисолида тушунтириб
беради«анжуманга келадиган
бир гурух кишилар беллашиш, 
куч синашиш, яъни узи ва
узлигини намоён этиш учун; 
иккинчи гурух, савдо-сотик
килиш, бойлигини купайтириш
учун; учинчиси эса, уйиндан
маънавий озик-олиш, хакикатни
билиш ва аниклашни максад
килиб олади». Ана шу учинчи
гурухга мансуб кишилар –
файласуфлар эди.
«
Фалсафа» ва «файласуф»
атамаларининг талкини
•