Б. С. Мусаев а г р о к и м

сочилувчан к ом п ост тайёр бўлади.
Н аж асли -туп рокди к ом п ост аъло сифатли маҳаллий 
ўғит, 12— 15 т/га меъёрида қўлланилади.
Аралаш компостлар тайёрлаш да, гўнг, со м о н , ха- 
зон л ар , чучук сув ҳавзаларининг лойқалари, ф осф ор л и  
ўғит, шаҳар чиқиндилари ва бош қ а ахлатлардан ф о й д а ­
ланиш мумкин.
Кўкат ўғитлар
Р есп у б л и к а м и зд а й ил д а в о м и д а ж ам ғари ладиган  
гўнгнинг барчаси ф ан тавсияси асоси да иш латилганида 
ҳам 10 далали алмаш лаб эк и ш н и н г битга дал аси н и  
гектарига 20 т маҳаллий ўғит билан таъминлаш и м к о­
н и н и беради , холос. П ахтачиликда м инерал ўғитлар 
ю қори меъёрларда иш латилаётган ҳозирги даврда туп - 
рок дарн и органик моддалар би лан таъминлаш би ри н ч и  
галдаги вазиф а бўлиб қолм окда. Бу муамм они ҳал эти ш - 
н ин г эн г самарали усули кўкат ўғитлардан ф ой дал а- 
н иш дир.
Тупроқ унумдорлигини ошириш мақсадида тупроққа 
қўшиб ҳайдаб юбориладиган ўсимликларга кўкат ўғитлар 
дейилади.
К ўкат ўғитлар си ф атида м ош , кузги нўхат, люпин, 
сераделла, қашқар беда, ёввойи ловия, бурчоқ, шабдор 
(Э р о н бедаси ) каби дуккакли экин лардан, ш унин гдек  
р есп убликам изда кузги ж авдар, сули, райграс, берсим 
каби ўсимликлардан кенг ф ойдаланилади.
К ўкат ўғитлар туп роқ ни азот ва органик моддаларга 
б о й и т а д и , чунки уларнинг таркибидаги азот м икдори

---

гўнгдагидан кўп бўл и б, нисбатан камроқ м ик дорда ф о с ­
ф ор ва калий тутади (57-ж адвал).
57-жодвап.
Кўкат ўғитлар ва гўнг таркибидаги оэиқ моддалар микдори, %
(Б. А. Ягодин, 1989; X. X. Зокиров, 1998)
Ўғит
N
Р А
К 20
СаО
Кўк масса, 
ц/га
Азот,
кг/га
Гунг 
Люпин 
Қашқар беда 
Нўхат 
Шабдор
0.50
0,45
0,77
0,50
0,50
0,24
0,10
0,05
0,15
0,14
0,55
0,17
0,19
0,50
0,50
0.70
0,47
0,97
0,30
0,40
130-250
180-350
75-130
70-140