B. Q. Xaydarov

VIII BOB. MA’LUMOTLAR TAHLILI 
68. Ma’lumotlar qatorining o‘rta arifmetigi.......................................................130
69. Ma’lumotlar qatori va uning tahlili .............................................................134
70. Yakuniy takrorlashga doir masalalar ........................................................137
JAVOBLAR
..................................................................................................141
Darslik saytiga marhamat!
“Matematika 5” darsligini yanada takomillashtirish, unga oid o‘quv-uslubiy 
materiallarni yaratish va boyitib borish maqsadida muallif tomonidan maxsus 
sayt yaratildi. Saytning elektron manzili – 
https://www.xaydarov.com/darslik. 
Unga yuqoridagi QR-kod orqali ham kirishingiz mumkin.
Kelajakda bu sayt ta’lim yangiliklari, o‘quv-me’yoriy hujjatlar, qo‘shimcha 
nazariy va o‘quv-uslubiy materiallar, sinfdan tashqari mashg‘ulotlar (to‘garak, 
olimpiada) materiallari, matematika fani tarixiga oid lavhalar hamda qiziqarli 
masalalar xazinasiga aylantiriladi. Unga o‘z materiallaringizni, dars ishlanma
-
laringizni ham qo‘shi shingiz mumkin.
Sayt yordamida darslikning afzalliklari va kamchiliklari haqida fikr va mulo
-
hazalaringizni hamkasblaringiz bilan o‘rtoqlashishingiz mumkin. Shuningdek, 
mazkur darslik asosida dars berish davomida tug‘ilgan savollarga muallifning 
o‘zidan javob olishingiz mumkin.
Muallif darslik va sayt haqidagi barcha fikr va mulohazalarni chuqur minnat
-
dorchilik bilan kutib qoladi. Ularni muallifning elektron manzili 
[e-mail] ga yuborishingiz ham mumkin.
http://eduportal.uz

---

5
Tadqiq qilamiz
MURAKKAB SHAKLLARNING YUZI
37
Birining ustiga ikkinchisi qo‘yilganda ustma-ust tushadigan shakllar 
teng 
shakllar
deb ataladi. 
Teng shakllarning yuzi ham teng bo‘ladi.
1-rasmda yuzi 20 cm
2
ga teng bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak tasvirlangan. Uni 
MN
kesma sariq va yashil rangli to‘g‘ri to‘rtburchaklarga ajratadi. Sariq to‘g‘ri 
to‘rtburchak yuzi 8 cm
2
ga, yashilniki esa 12 cm
2
ga teng. 
Shu bilan birga 20 = 8 + 12.
Demak, quyidagi xossaga egamiz: 
Shaklning yuzi uni tashkil qilgan qismlari yuzi yig‘indisiga teng.
2-rasmda
AC
kesma
ABCD
to‘g‘ri to‘rtburchakni ikkita teng uchburchakka 
ajratadi (buni uchburchaklarni ustma-ust qo‘yish yordamida tekshirib ko‘ring). 
Demak, bu uchburchaklar yuzi to‘g‘ri to‘rtburchak yuzining yarmiga teng.
3-rasmda tasvirlangan, kvadrat va to‘g‘ri to‘rtburchakdan tuzilgan murakkab 
shaklning yuzini toping (hamma burchaklar – to‘g‘ri burchak).
1-usul.
Shaklni 
A 
kvadrat va 
B 
to‘g‘ri to‘rtburchakka ajratib olamiz (4-rasm). 
Har bir shakl yuzini alohida hisoblaymiz. Unda murakkab shakl yuzi kvadrat va 
to‘g‘ri to‘rtburchak yuzlari yig‘indisiga teng bo‘ladi: 
S = A + B .
1
30 cm
45 cm
30 cm
10 cm
30 cm
45 cm
30 cm
10 cm
15 cm
A
B
S
A
D
C
B
M
N
2
3
4
1