B mengliyev, G. Tojiyeva

Bajarilishi: 
 
1.Bеrilgan mashqdagi birliklarni sathlar bo‘yicha ajratish. 
Fonemalar: [q], [w], [e], [r], [t], [y], [u], [i], [o], [p], [a], [s], [d], [f], [g], [h], [j], 
[k], [l], [z], [x], [c], [v], [b], [n], [m], [sh], [ch]. 
Leksemalar: [O’rmonjon], [aka], [urush], [mana], [ko’r], [O’z], [bil], [to’rt], 
[yil], [beri], [bu], [yer], [ishla], [tinim], [yo’q], [ish], [bosh]. 
Morfema: (qo’shimcha) [-jon], [-m], [-ma], [-y], [-di], [-siz], [-ingiz], [-dan], [-
da], [-man], [-im]. 
So’z birikmasi: 
to’rt yildan beri ishlamoq; bu yerda ishlamoq; tuzalmaydigan 
dard; sayohatga bormoq. 

---

112 
Gaplar: O’rmonjon akam urushmaydilar, mana ko’rasiz, urushmaydilar. (A.Qah.) 
2. O’zingiz bilasiz; to’rt yildan beri bu yerda ishlayman tinim yo’q, ishdan boshim 
chiqmaydi. (Oyb.) 3. Tabibning aytishicha, tuzalmaydigan dardning o’zi yo’q. 4. Zafar, 
menimcha, ertaga sayohatga bormaydi. 5. Men uydagi ko’rpachalarni (bizda oz 
bo’lgani uchun, qo’shnilardan ham olib chiqqan ekanlar) tashqariga tashiy berdim. 6. 
Kampir paranjini boshga ilib, Nurini mashhur «Qo’ng’iroq» folbinga (ba‘zilar «rost 
folbin» ham deyishadi) sudradi. (Oyb.) 7. Demak, qo’shiq kerak butun olamga. 8. 
Tilning hatto tovush me‘yorlari ham bizni o’qishga da‘vat etadi. Jumladan, so’zning 
oxirgi tovushi ikkinchi so’zning boshida (va‘da va vafo) takror qo’llansa, nutq sur‘atiga 
salbiy ta‘sir etadi. 9. Toshkent tinchlangandan keyin (agar salomat bo’lsam) o’zim 
xabar yuboraman. (A.Qod.) 10. Qabulxona — bu yer ilgari katta boyning 
mehmonxonasi bo’lsa kerak — qorong’i edi. 
2.Barcha guruh birliklari uchun umumiy bo‘lgan bеlgilarni aniqlash. 
Fonema muayyan til egalarining ma’lum tovushlar tipi haqidagi umumiy 
tasavvurlaridir. Har bir fonema so‘zlovchilar ongida o‘z tipini farqlovchi belgilari 
majmui asosida vujudga kelgan maxsus “akustik – artikulyatsion portret” yoki 
“tovushlar obrazi” sifatida saqlanadi. 
Lisonning borliq hodisalarini nomlash, ifodalash, ko‘rsatish uchun xizmat 
qiluvchi birligi leksemadir. Lisoniy birlik sifatidagi leksema biri ikkinchisisiz mavjud 
bo‘la olmaydigan ikkita psixofizik-akustik struktura (tovush qobig‘i), ya’ni nomema 
hamda ma’lum bir tusuncha asosida vujudga kelgan mazmuniy struktura, ya’ni 
sememaning birligidan iborat. 
Morfema leksemadan ajralgan holda o‘z mohiyatini namoyon qila olmaydigan, 
shakl va denotativ bo‘lmagan mazmunning birligidan iborat bo‘lgan kichik lisoniy 
birlikdir. Qo‘shimcha esa ana shu psixo-fizik mohiyatning nutqda namoyon bo‘lishidir 
So`z birikmаsi hоkim bo`lаkning ehtiyoji vа tоbе bo`lаkning imkоniyati 
оrаsidаgi uyg`unlikning vоqеlаnish usulidir. so`z birikmаlаri sintаksisgа аlоqаdоr 
bo`lib, nutq jаrаyonidа so`zlаrni o`zаrо tоbе-hоkimlik аlоqаlаrigа kiritib, аtоv birliklаri 
hоsil qilish yo`llаridir.