B mengliyev, G. Tojiyeva

akkumulyativ (latincha “to`plash”demakdir) vazifasidir. Tilga xos bo`lgan akkumulyativ vazifa ba’zi lingvistik adabiyotda tilning 
gnoseologik funksiyasi deb ham yuritiladi. 
Til – serqirra hodisa. Shunga ko`ra til tilshunoslik bilan birga qator ijtimoiy fanlar tomonidan ham o`rganilishini yuqorida 
ta’kidlab o`tgan edik. Tilni o`rganishda ishtirok etadigan har bir fanning tilga nisbatan o`z munosabati bor. Bu munosabat har bir ijtimoiy 

---

7 
fanning tilning qaysi aspektini o`rganishi bilan xarakterlanadi. Tilshunoslik falsafa bilan chambarchas bog`liq. Falsafa tilshunoslikning 
metodologiyasini belgilab beradi. Ushbu ma’ruza matnida tilning nazariy-falsafiy masalalari quyidagi besh yo`nalish asosida talqin etiladi: 
1.Tilning kelib chiqishi va rivojlanishi; til va nutq falsafiy masala sifatida.
2.Til va tafakkur, mantiq va tilshunoslik munosabatlari. 
3.Til - ramziy tizim sifatida. 
4. Tillarning rivojlanishi va o`zaro ta’siri masalalari. 
5. Grammatik talqinlarning falsafiy masalalari. 
Hozirgi zamon tilshunosligi til (lison )mohiyatini ochishda dialektik falsafa, lisoniy birliklar haqida ilmiy-nazariy hukm chiqarish 
jarayoni dialektik gnoseologiya, jumladan, dialektik-logik kategoriyalardan onglilik va izchillik bilan foydalanishni taqozo etadi. Tilga 
falsafiy yondoshish deganda dealektikaning umumiylik-xususiylik, mohiyat-hodisa, imkoniyat-voqelik, sabab va oqibat kategoriyalarining 
til tizimi birliklariga bevosita amaliy tatbiqini tushunish zarur. 
Dialektikada xususiylik umumiylikning , voqelik imkoniyatning, hodisa mohiyatning, oqibat sababning, tasodifiylik zaruratning 
yuzaga chiqish, voqelanish shakli ekanligi sizga o`rta maktabning “Jamiyatshunoslik” fanidan yaxshi tanish. (Shuning uchun dealektik 
kategoriyalar xususida alohida to`xtalib o`tirmadik.) 
Til bizning ongimizda imkoniyat, umumiylik, munosabatlar, belgilar sistemasi sifatida mavjud. U nutq orqali yuzaga chiqadi, 
nutqda muayyan moddiy shaklga, ko`rinishga ega bo`ladi. Til qonuniyatlari dialektik qonuniyatlar asosida tadqiq etiladi. Biroq bu 
qonuniyatlarning har biri o`z alohida tizimiga ega bo`lib, ular aynan bir xil hodisa emas. Keyingi mavzularda bu xususda batafsil 
mulohaza yuritamiz.