Касбий психологияда
махсус цобиттппарнинг диагностикам
ва
касбий ютуклар мухим ахамият касб этади. Анъанавий интеллектуал
тестлар академик кобилиятларни урганишга каратилган. Вакант (буш)
уринларга номзодларни касбий танлови учун ишончли усулларга булган
экт и ёж психологларни махсус кобилиятларни диагностика килиш учун тест
ишлаб чикишга ундади. Ишлаб чикаришнинг турли сохалари ишчиларнинг
олдига узига хос талабларни куяди.
Касбий танлов, касбий маслахат,
кадрларнинг жойлашуви, вакант ишчи уринларини тулдириш максадида
мух;им касбий психофизиологик хусусиятлар, психологик сифатлар, касбий
малакаларни аниклаш имконини берувчи тестлар булиши лозим.
Махсус цобилиятлар тести
асосан касбий танлов учун кулланилади.
Айникса, сенсор кобилиятлар диагностикаси
хусусиятларини аниклашда
бундай тестлар кул келади. Купгина, касблар сенсор соханинг хусусан
куриш ва эшитишнинг юкори даражада ривожланишини талаб килади.
Визуал кобилиятлар тести мухим касбий белгиларга боглик холда куриш
ЗО'кирлигини, рангларни фарклай олиш ва уларнинг ички хусусиятлари
уртасидаги богликликлар даражасини аниклайди. Энг кенг таркалган куз
уткирлигини аниклаб берувчи тест - синовда иштирок этаётган
синалувчиларга босма харфлар тасвирланган жадвал курсатилади ва
тадкикотчи томонидан курсатилаётган харфларни аниклаш керак булади.
Эшитиш кобилиятларини аниклашда овоз,
сигнал куп холларда одам
овози эшиттирилади. Чукуррок урганилиши максадида масалан, мусикий
эшитиш кобилиятини аниклаш тестлари кулланилади.
Харакат кобилиятларини диагностика килиш - харакат реакцияларини
тасвирлаш ва координата тезлигини аниклаш максадида кулланилади.
Бундай холларда биз сенсомотор диагностикасини назарда тутишимиз
керак, чунки аксарият холларда бу куриш оркали бажарилади. Чет элда
бармоклар
махоратини,
буюмларни
уйната
олиш
тезлиги,
кул
мустахкамлиги, реакция вакти, кул харакатининг тезлигини
тахдил этувчи
тестлар кенг таркалган.
Мотор тестига
мисол келтирамиз. Бунда тадкикотда иштирок
этаётганларнинг олдига икки сериядан иборат булган тугри бурчакли тахта
куйилади. Хар кайси сериясида 48 тадан тешик булиб, сериялардан
биридаги
тешиклар
цилиндрли
стерженлар
билан
тулдирилган.
Синалувчиларга
имкон
кадар
стержинларни
бошка
сериялардаги
тешикларга олиб утиш таклиф килинади. Бундай тадкикотда иштирок
этаётган киши маълум вакгг давомида ишнинг канча кисмини бажара олгани
хисобга олинади.
Шунингдек, ишчилар касбий танловида
техник кобилиятлар тести
мухим урин эгаллайди. Техник кобилиятлар деганда - мураккаб
интеллектуал кобилиятлар тушунилади. Бу кобилиятлар уз ичига кенг
24
тасаввурлар, техник салохият ва сенсомотор малакаларини камраб олади.
Техник кобилиятлар тести - инженерлар, механикларни касбий танловида
кенг доирада кулланилади. Бу борада А.А.Бекнет ва Мнннесот тестлари
кенг таркалган.
Махсус кобилиятларнинг сунгги гурухига А.Анастази касбийлашган
кобилиятларни
киритади.
Уларни
улчаш
учун
тузилган
тестлар
фаолиятнинг маълум касб сохдсида шакллантирилади. АКТТТдя. Миннисота
штатида концелария
тести кенг оммалашган булиб, тартибни кабул килиш
тезлиги,
ишбнлармонлик
атамалар
руйхатини
билиши,
эшитиши,
хабардорлик, саводхонлик чиройли нуткка эгалик каби кобилиятларни
аниклаб беради.
Касбийлашган
кобилиятларга
шунингдек,
бадиий,
мусикавий,
тадкикий конструкторлик, ишбилармонлик, ижтимоий ва ижрочилик
кобилиятлари киради.
Do'stlaringiz bilan baham: