Б. М. Умаров, Ш. С. Шойимова


тадщщй масалалар турибди



Download 11,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/240
Sana20.03.2022
Hajmi11,32 Mb.
#504309
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   240
Bog'liq
kasbij psixologiya Shoyimova

тадщщй
масалалар турибди:
1
-
г у р у х и
- шахснинг касбий шаклланиши бу мураккаб, баъзида эса 
драматик жараённинг психологик хусусиятларини тасвирлашдан иборат. Бу 
жараённи тадкик этиш учун лонгитьюд, савол-жавоб, психобиография, 
танкидий вокеалар методларини куллаш тугри булади. Бу методлар 
гурухини генетик методларга киритиши мумкин.
2 -
г у р у х и
- касбларнинг психологик тавсифи, касбнинг психологик 
мазмунини тадкик этиш, фаолият махсулдорлигини урганиш, мехнат 
методи, хужжатларни урганиш, кузатилаётганларни савол-жавоб оркали 
урганиш методи, шунингдек, профессиография йули билан амалга 
оширилиши мумкин. Бу услублар гурухи праксимметрик услубларга 
тегишлидир.
3
-
г у р у х и
— мухим касбий курсаткич фаолият ва шахе белгиларини 
улчаш. Бу тадкикий масалани хал килиш учун махсус кобилият тестлари, 
муваффакият ва таълим тестлари кулланилади. Бу психометрик усуллар
гурухидир.
4 - гурухи — касбий шаклланишнинг хусусиятларини, конуният ва 
механизмларини тушунтиришдан иборат. Бу вазифани бажариш усуллари 
экепериментал усуллардир: яъни лабаратория, моделлаштирувчи ва табиий 
экепериментлардир.
5 - 
г у р у х
- усуллари тадкикий маълумотларга микдорий ишлов 
беришга йуналтирилган. Уларга математик ишлов бериш усуллари киради: 
яъни корреляцион, омилли тахлил ва бошкалар.
Касбий психологиянинг тадкикот методлари
Тадкикот
вазифаси
Тадкикот
методлари
гурухи
Аник тадкикот методлари
Шахе 
касбий 
ш аклланишининг 
тасвири
Г енетик методлар Лонгитьюд метод, 
биографик 
метод, 
каузометрия, 
психобиография, тахлил килиш
18


методи
Касблар тавсифи
Праксимметирик
методлар
Топширикларни тахлил килиш, 
хужжатларни урганиш, мехнат 
методлари, 
кузатув 
сурови 
методи
Мухим 
касбий 
белгиларни улчаш
Психометрик
методлар
Махсус 
кобилиятлар 
тести, 
муваффакиятларни 
5фганиш 
тести, кизикишлар буйича савол- 
жавоблар, таълим диагностикаси
Шахснинг касбий
шаклланишини
тушунтириш
Экспериментал
методлар
Табиий, 
лаборатория, 
шакллантирувчи методлар
Тадкикот
усулларига ишлов 
бериш
Математик 
ишлов 
бериш 
методлари
Десперцион, 
корреляцион, 
омилли (омилли) тахлил
Генетик методлар гурухи.
Генетик методлар узок вакгг давомида 
шахе касбий ривожланишининг узгаришларини тадкик этиш учун 
мулжалланган. Касб психологияда лонгитьюд метод, психобиография, 
индивиднинг касбий шакланишини монографик тасвирлаш усулларидан 
кенг фойдаланилади.
Лонгитьюд метод —
бир хил ёшдаги синалувчиларнинг уларни 
ривожланиши жараёнини куп маротабали тизимли равишда урганишдан 
иборат. Лонгитьюд методи инсонлардаги турли хусусият ва сифатларни 
урганиш максадида йиллар давомида утказилади. Лонгитьюд методи 
психологияда XX аернинг 20-йилларида шакллана бошлади ва асосан 
психик генезиси ва болалар, ёшлар психик башоратини илмий жихатдан 
асослаб бериш учун кулланилган. Кейинги йилларда 
(20-30 йил давомида
утказилган)
давомли 
лонгитьюд 
тадкикотлари 
жараёнида 
деярли 
кулланилмаган.
Лонгитьюд 
метод 
бир 
вактнинг 
узида 
бошка 
методларни 
кулланилишнни хам назарда тутади. Жумладан, кузатиш, савол-жавоблар, 
тест, психофафия, праксимметрия ва хоказо.
Лонгитьюд методи ёрдамида олинган натижалар шахснинг ёшига, иш 
стажига, тадкикот утказилган ижтимоий, иктисодий шароитларига хамда 
касбий фаолият турига боглик. Лонгитьюд методини касбий психологияда 
куллаш оркали шахе касбий шаклланишининг индивидуал узгаришларини 
урганиш имконини беради шунингдек, касбий фаолиятда ривожланиш, 
обру-эътибор козонишнинг йул-йурик ва воситаларини аниклаш имконини 
беради.
19


Лонгитьюдни куллашдаги кийинчиликлардан бири синовда иштирок 
этаётганларни танлаш хамда уларнинг сонининг куплиги ва камлигида 
билинади. Кейинги муаммо улчовлар уртасидаги оралик масофалар 
хисобланади. Бу метод оркали инсонларда тадкикотлар гохлда бир йил 
айрим вактларда эса ундан хдм узок вактлар оралигида утказилган.
Шахснинг касбий шаклланишини урганишда тадкикот интервали 
сифатида касбий ривожланиш фазалари ва боскичларини ажратиб олиш 
мумкин. Лонгитьюд методидаги муаммолардан бири унинг даврийлигини 
белгилаш булиб, бунда у 5-йилдан 50 йилгача давом этиши мумкин. 
Классик лонгитьюд сифатида 1928 йилдан бугунги кунгача давом этиб 
келаётган Калифорния лонгитьюдини мисол сифатида келтириш мумкин.
Лонгитьюд методнинг камчилиги унинг даврийлигидадир. Шахеий ва 
касбий узгаришлар тасодифий ёки драмматик вокеаларга боглик булиши 
мумкин. Йиллар давомида текширилувчилар сонининг кискариши, 
урганилаётган 
жараёнларнинг 
мазмун 
мохияти 
кенгайиб 
боради. 
Лонгитьюд методининг кулланилишини чегараловчи омиллардан бири 
шахени урганиш учун куп вакгни кетишидир. Лонгитьюд методининг 
камчиликларини бошка психобиографик усулларни куллаш ёрдамида 
бартараф этиш мумкин.
Биографик усул
— шахе хаёт йулини урганиш ва лойихалаштириш 
усуллари, 
хаётий 
дастурлар, 
касбий 
режалар, 
касбий 
шахеий 
шаклланишининг 
сценарийларини 
ишлаб 
чикишга 
йуналтирилган. 
Биографик усулларга таржимаи хол, маълумотларни урганиш, касбий 
мехнатдан коникиш ва бошкаларни киритиш мумкин.
Каузометрия -
Е.И.Головаха ва А.А.Кромиклар томонидан таклиф 
этилган усул булиб, у шахснинг психологик вакти ва хаётий субъектив 
холатлари тахлилини тадкик этиш методи хисобланади. Бу интервью 
куйидаги жихатларни уз ичига олади: биографик савол-жавоб, мухим 
вокеалар руйхатини тузиш, уларнинг келтириб чикарган сабабларини 
аниклаш ва бошкалардир. Интервью натижалари кавзометрия шаклида 
тасвирланади. Каузометрия касбий муаммо ва инкирозларни ечиш учун 
кулланилади.
Психобиаграфия
—шахсларнинг хаёт йулини психологик урганиш 
методи хисобланади. Аввал психобиография сиёсатчиларининг обру- 
эътиборини, кишиларнинг индивидуал касбий биографияларини урганиш 
максадида кулланилган. Касб психологияда психобиографияни куллаш 
оркали 
шахснинг 
касбий максадларининг 
пайдо 
булиши, 
касбий 
шаклланишдаги инкирозлар хакида кимматли маълумотларни олиш 
имконини беради.
Анамнез метод
- бу инсонинг мехнат субъекти сифатида 
ривожланиш тарихи хакидаги маълумотларни йигади. Бу усул Е.А.Климов
20


томонидан батафсил куриб чикилган. Касбий анамнез мехнат мотивларини 
урганиш, танкидий вокеаларни аниклаш, касбий фаолиятда обру-эътибор 
козонишни олдиндан ташхис килишда кулланилади. Анамнезтик тадкикот 
уз ичига сухбат тизимини олгани учун, сухбат методига куйиладиган 
талаблар бу усулга хам тадбик этилади.

Download 11,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish