B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

17.3. Massali me’yorlagichlar
Massali me’yorlagichlar yuqori aniqlikda zarur ozuqani 
to‘xtovsiz va porsiyali qilib yetkazib beradi (17.6-a,b rasm).
Tasmali avtomatik me’yorlagichda, ozuqa bunker (1) dan 
to‘xtovsiz ravishda tasmali transportyor (3) ga tushib turadi. 
Tasmali transportyor ostida og‘irlikni o‘lchab borish uchun 
balansir bilan tortqi orqali bog‘langan tarozi datchigi (4) o‘rna-
tilgan. Transportyor tasmasiga tushayotgan yuk massasi me’yo-
ridagidan o‘zgarsa, datchik bunkerdan tushish qopqog‘ining 
ochish-yopish mexanizmiga ta’sir ko‘rsatadi va me’yoriy ozuqa 
tushish zarur tirqish kattaligini ta’minlab beradi.
17.6-rasm
. 
To‘xtovsiz yoki porsiya bilan ishlovchi massali me’yorlagich
shakli
Porsiya bilan ishlovchi massali me’yorlagich (17.6-b, rasm) 
bunkerining tubi konussimon yasalib, platformada harakatlar 
tarozi ustiga o‘rnatiladi. Me’yorlagich qo‘l bilan harakatga 
keltirilib aralashtirgichni yuklagich bo‘g‘izi oldida to‘xtatilib 
ishlatiladi.

---

155
17.4. Suyuq komponentlarning me’yorlagichlari
Suyuq komponentlar me’yorlagichlari - davriy yoki to‘x-
tovsiz harakatli bo‘ladi.

---

156
17.7-rasm
. 
Suyuq ozuqa komponentlari me’yorlagichlari shakli
Bir po‘kakli sozlagichli me’yorlagich (17.7-a, rasm) quyidagi 
tartibda ishlaydi. Suyuq ozuqa komponenti bosim idishi (2) dan 
quvur (1) orqali oqib me’yorlash bakiga kelib tushadi. Suyuq 
ozuqa sarfi quvur (1)da o‘rnatilgan kran (4) va me’yorlash baki-
dagi po‘kak (poplavok) (5) yordamida amalga oshiriladi.
Smagin tizimidagi bir po‘kakli sozlagich-me’yorlagich 
(17.7-b, rasm) rezervlar (1), doimiy suyuqlik darajasini ushlab 
turuvchi po‘kak (2), quvur (3), quvurchalar (4,7) va teshiklar 
(5,6)dan iborat. Me’yorlanayotgan aralashma rezervlarga quvur-
cha (4) va teshik (5) orqali tushadi. Teshik kesim yuzasi po‘kak 

---

157
(2) yordamida o‘zgartiriladi. Aralashma teshik (6) orqali (7) 
quvurcha yordamida chiqariladi.
Ikki po‘kak sozlagichli me’yorlagich (17.7-e, rasm) me’yor-
lash baki (2) da suyuq aralashma sathini sozlovchi sektor 
qop-qoq (1) bilan ta’minlangan. Me’yorlagich korpusi ikki 
seksiyali rezervlarga o‘xshab, ustkisi bosim va pastkisi chiqarib 
yuborish uchun xizmat qiladi. Ta’minlagich quvurchasida 
(3) bosim baki po‘kagi (5) bilan bog‘langan to‘siqcha (4) 
o‘rnatilgan. Suyuqligi oqish miqdorini sozlash quvurcha (6)
da o‘rnatilgan sektorli qop qoqcha (1) bilan amalga oshiriladi. 
Ustki bakdan tushgan suyuqlikni chiqarish uchun po‘kak (9), 
quvurcha (7) va qopqoq (8) xizmat qiladi.
Bosim bakisiz suyuq aralashmalar quyidagicha me’yorla-
nadi (17.7-
g, 
rasm). Aralashma me’yorlagich bakiga quvur (1) 
va sharli klapan (2) orqali tushadi. Sharli klapan aralashma 
sathini doimiyligini saqlab turadi. Bakning oldi tomoniga 
shakldor chiqarish quvuri (3) biriktirilgan. Aralashmaning oqish 
teshigi bosimi har xil burchak ostida, quvur (3)ning holatini 
o‘zgartirish bilan sozlanadi.
To‘xtovsiz ravishda qayishqoq suyuqliklarni me’yorlash 
uchun xizmat qiluvchi kovshli me’yorlagich (17.7-f, rasm) 
to‘g‘ri burchakli rezervlar (1), rezervlar ichida disk (3) ga o‘rna-
tilgan olti kovsh g‘ildirak (2)dan tashkil topgan. Disk doimiy 
burchak tezlikda aylanuvchi valning konsol qismiga qotirilgan. 
Me’yorlanuvchi suyuqlik quvur (4) orqali tagida yuqoriga ko‘ta-
ruvchi quvur (5) o‘rnatilgan rezervlarni to‘ldiradi. Suyuqlikning 
kerakli bosimi vintli mexanizm (6) va tortqi (7) yordamida 
quvurcha (5) ni ko‘tarish va tushirish bilan amalga oshiriladi. 
Kovsh pastki holatida suyuqlik bilan to‘ladi va yuqoriga chiq-
qan suyuqlikni chiqarish quvurchasi (8) ga to‘kadi.
Elektromagnit klapanli davriy ishlovchi me’yorlagich 
(17.7-h, rasm) quyidagicha ishlaydi: suyuqlik bak (1) ga elek-
tromagnitli klapan (2) va uch yo‘lli kran (3) orqali tushadi. Bak 
to‘lishi bilan po‘kak (4) yuk (5) bilan ko‘tariladi. Belgilangan 
porsiyadagi suyuqlik to‘lgach (6, 7) kontakt birlashib elektro-
magnit klapan (2) ni ishlatadi hamda suyuqlik kelishi to‘xtaydi. 

---

158
Suyuqlikning me’yoriy miqdori kontaktning o‘qi bo‘ylab siljitib 
sozlanadi.
Mikrome’yorlagich suyuq mikroelementlarni davriy tarzda 
me’yorlab berish uchun xizmat qiladi (17.7-h, rasm). Mikro-
elementlarni aralashtirish va me’yorlash ikki bosqichda amalga 
oshiriladi. Avval komponentlar me’yorlanib to‘ldirgichga quyib 
aralashtiriladi. Mikroelementlar yaxshilab maydalanib issiq 
suvda eritiladi va sarf baki to‘ldiriladi. Sarf bakidan shtutser 
(1) orqali aralashma mikrome’yorlagich (2) kamerasiga tushadi. 
Kameradagi suyuq aralashma sathi po‘kak (3) ignasi bilan 
ushlab turiladi. Suyuq aralashma bog‘lovchi quvur (4) orqali 
mikrome’yorlagich korpusiga o‘tadi. Suyuqlik sarfi igna (5) ning 
holatini o‘zgartirish bilan sozlanadi.