B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

So’tali makkajo’xorilarning namligini aniqlash
So‘tali makkajo‘xorilarning namligini alohida don va negizida aniq-
lanadi. 
Ombor maydonchalarida, shuningdek vagon, avtomashina yoki 
aravalarda keltirilgan va saqlanayotgan so‘talarning namligin aniqlash 
uchun, dastlabki namunadan (100 so‘ta) har 30-sini, ya‘ni bor yo‘g‘i 
uchtasi olinadi. Ular mutlaqo sog‘lom bo‘lishi shart.
Omborga avtomashinalarda kun davomida qismlarga bo‘lib olib 
kelingan bir turli to‘plamning namligini aniqlash uchun o‘rtacha kunlik 
namuna quyidagi tarzda tuziladi. Har bir avtomashina yoki aravadan 
olinadigan uchta sog‘lom so‘ta namunasi sindirilib, 50 gr don olinadi va 
po‘kak bilan zich yopiladigan shisha bonkaga joyla-nadi. Olingan o‘rtacha 
kunlik namunadan 50 gr namunacha ajrati-ladi va don namligini aniqlash 
amalga oshiriladi. 
Makkajo‘xori negizining namligini aniqlash uchun ham o‘rtacha sutkali 
namuna tuziladi. Makkajo‘xorining har bir so‘tasidan ajratilgan negizidan 
bo‘lakcha kesib olinadi va uni zich yopila-digan shisha idishga joylab 
saqlanadi. Tuzilgan o‘rtacha sutkali 50 gr og‘irlikdagi bo‘lakchalardan 
namunalar ajratiladi, ular kichik qismlarga bo‘linadi, har biri 5 gr dan 
ikkita namunacha olinadi va quritiladi. 
Don namligini aniqlash uchun so‘talar qo‘lda yoki laboratoriya 
sidirgichi yordamida sidiriladi va olingan dondan 50 gr o‘rtacha namuna 
ajratiladi. So‘ngra don yanchiladi, qopqoqli bonkaga joy-lanadi, keyin 
undan har biri 5 gr dan ikkita namuna olinadi. Ularning namligi 18% dan 
ortiqcha bo‘lsa, undagi namlik dastlab-ki quritishdan keyin aniqlanadi. 
Namlikni elektron nam o’lchagichlarda aniqlash
. Don namli-gini 
aniqlashda zamonaviy elektron o‘lchagichlardan foydalanish boshqa qolgan 
usullar oldida juda ko‘p afzalliklarga ega. Birin-chidan elektron asboblar 

---

122 
don namligini aniqlashga ketadigan vaqtni keskin qisqartirish imkonini 
beradi, bu don tayyorlash davrida juda zarurdir, ikkinchidan, elektron nam 
o‘lchagichlarning tuzilishi nisbatan oddiy bo‘lib, ularda ishlash uchun 
maxsus ixtisoslashti-rishni talab qilmaydi, uchinchidan, elektr namlik 
o‘lchagichlar yordamida masofada turib namlikni o‘lchash, namlikni 
avtomatik ravishda nazorat qilish va boshqarib borish mumkin (9-rasm).