B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

 
Maxsus  mashqlar  – 
tegishli  soha  bo’yicha  nazariy  bilim,  amaliy-xulqiy 
ko’nikma  va  malakalarni  hosil  qilishda  foydalaniladigan,  maxsus  ishlab  chiqilgan 
mashqlar.
 
 
Maxsus  pedagogika 
(
Defektologiya
;  yun.  “defectus”  –  nuqson,  kamchilik, 
“logos”  –  fan,  ta’limot)  –  rivojlanishda  jismoniy  yoki  psixik  kamchilikka  ega, 
maxsus,  individual  tarbiyalash  va  o’qitish  metodlariga  asoslangan,  imkoniyatlari 

---

 
128 
cheklangan  bolalarni  rivojlantirish  jarayonini  boshqarishni  o’rganuvchi  fan.  Maxsus 
pedagogika  o’z  ichiga  quyidagi  sohalarni  qamrab  oladi:  1.  Surdopedagogika  va 
surdopsixologiya  (eshitish  qobiliyati  buzilgan  bolalarni  rivojlantirish,  o’qitish, 
tarbiyalash  masalalarini  tadqiq  qiladi).  2.  Tiflopedagogika  va  tiflopsixologiya 
(ko’rish  qobiliyati  buzilgan  bolalarni  o’qitish,  tarbiyalash  va  rivojlantirishni 
o’rganadi).  3.  Oligofrenopedagogika  va  oligofrenopsixologiya  (aqli  zaif  bolalarni  
o’qitish,  tarbiyalash  va  rivojlantirishni  o’rganadi).  4.  Logopediya  va  nutqiy 
buzilishlar psixologiyasi (nutqida nuqsonlar bo’lgan bolalarni o’qitish, tarbiyalash va 
rivojlantirishni  o’rganadi).  5.  Maxsus  pedagogika  va  maxsus  psixologiya  (tayanch-
harakat apparatning murakkab nuqsonlarini o’rganadi).  
Maxsus pedagogikaning maqsadi turli toifali anomal (“noto’g’ri”, jismoniy yoki 
ruhiy  nuqsonlarga  ega)  bolalarni  rivojlantirish,  o’qitish  va  tarbiyalash,  belgilangan 
(normal) va anomal (yun. “anomalos” – me’yordan chetlashish, muayyan kamchilik) 
faoliyat o’rtasidagi nomuvofiqlikni yo’qotish yoki kamaytirishdan iborat. 
Maxsus  pedagogikaning  asosiy  vazifalari  quyidagilardan  iborat:  anomal 
bolalarni  aniqlash  va  hisobga  olish;  rivojlanish  anomaliyasini  barvaqt  tashxislash 
metodlarini ishlab chiqish;  bolalarda rivojlanish nuqsonlarini tuzatish, yo’qotish yoki 
kamaytirish bo’yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish; anomal bolalikning oldini olish 
bo’yicha  profilaktik  chora-tadbirlar  tizimini  ishlab  chiqish;  bola  rivojlanishidagi 
nuqsonlarni  tuzatish  yoki  tuzatish  imkoniyatlarini  aniqlash;  anomal  bolalarni 
tabaqalashtirilgan  holda  o’qitish  va  tarbiyalash;  anomal  bolani  rivojlantirish  va 
ijtimoiylashtirish jarayoni samaradorligini oshirish.