B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

 
Jazolash 
(faoliyat  sifatida)
 
–  ota-onalar,  o’qituvchilar,  yoshi  katta  kishilar 
tomonidan bolalar va o’smirlar tomonidan sodir etilgan nojo’ya ish, harakat, faoliyat, 
so’z  uchun  og’zaki,  amaliy,    jismoniy  jazoni  qo’llash  tarzida  ko’riladigan  choralar. 
O’rta asrlar maktablarida bolalar juda qattiq jazolangan. Jazo turlari sifatida ovqatdan 
mahrum  etish,  karser  (bir  kishilik  qamoqxona)da  tutib  turish,  kaltaklash  kabilar 
qo’llanilgan.
 
 
Jazo 
–  o’quvchining  individual  xatti-harakatlari  va  umumjamoa  faoliyatining 
salbiy  baholanishida  qo’llaniladigan  eng  so’nggi  tarbiya  usuli.  Jazo  choralarini 
qo’llashda  jismoniy  jazo,  urish,  kaltaklash  qo’rqitish,  g’azablantirish,  jismonan  va 
ruhan  azoblash,  tahqirlash,  sha’nini  yerga  urish  kabilar  taqiqlanadi.  Binobarin, 
o’quvchini qo’rqitish, g’azablantirish ham ijobiy natija bermaydi. Aksincha, o’quvchi 
qo’rqqanda  yolg’on  gapirishni  o’rganadi,  ikkiyuzlamachi  bo’lib  qoladi.  Jazo  puxta 

---

 
95 
o’ylab qo’llanilishi lozim, aksincha, jahl ustida jazolash mumkin emas. Jazolar yakka 
xarakterda, ya’ni, birgina usulni qo’llash asosida, o’quvchining aybiga mos, muvofiq 
bo’lishi,  tez-tez  qo’llanilmasligi,  jazolanuvchida  jazoning  to’g’ri  belgilanganligiga 
nisbatan shubha tug’dirmasligi va ular o’z ayblarini anglashlarini ta’minlashi kerak. 
Jamoada  muhokama  qilib,  a’zolar  tomonidan  qo’llab-quvvatlangan  jazo  berilsa, 
uning  ta’sir  kuchi  yanada  oshadi.  Jazo  tarbiyalanuvchining  jismoniy  va  ruhiy 
azoblamasligi, tahqirlamasligi, sha’nini yerga urmasligi kerak.