B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

 
Ta’limning  tabaqalashtirilgan  guruhli  shakli
  –  ta’lim  jarayonining  o’quv 
ko’nikma,  malakalari  bir  xil  darajada  shakllangan  o’quvchilar  bilan  ishlashni 
ifodalaydi. Bunda o’quvchilar juft bo’lib ishlashlari ham mumkin.  
 
Ta’limning  tashkiliy  shakllari 
–  o’quvchi  (talaba)larga  bilim  berish,  ularda 
ong,  tafakkur,  dunyoqarash  va  hayotiy  tajribani  shakllantirishga  yo’naltirilgan 
pedagogik  faoliyatning  tashkiliy  jihatdan  uyushtirilishi,  darsning  qurilishi,  tarkibiy 
tuzilishi.  Ta’limning  tashkiliy  jihatdan  uyushtirilishiga  juda  qadimdan  e’tibor 
qaratilgan.  Qadimgi  Rim,  Yunoniston,  Xitoy,  Misr  va  b.  davlatlarda  maktablar 
unchalik  katta  bo’lmay,  25-50  nafar  o’quvchi  va  bir  nafar  o’qituvchidan  tashkil 
topgan. O’quvchilar ko’p hollarda o’qituvchining uyida ta’lim  olishgan,  esa darslar 
shunchaki  shahar  ko’chalarida  tashkil  etilgan.  O’qituvchining  o’zi  baland  stulda, 
o’quvchilar  esa  uning  atrofida  pastdakkina  kursilarda  o’tirgan.  Kitoblar  juda  kam 
bo’lganligi  sababli  o’quvchilar  bilimlarni,  asosan,  o’qituvchining  nutqi  yordamida 
o’zlashtirib,  daftarlarni  tizzalariga  qo’yib  yozishgan.  Turli  yoshdagi  bolalar  bir 
vaqtning  o’zida  shug’ullangan.  Bir  nafar  o’quvchi  javob  berayotganda,  qolgan 
o’quvchilar mashqlarni bajargan. O’quv mashg’ulotlari kun bo’yi davom etgan. Faqat 
tushlik  vaqtidagina  o’quvchilarga  ovqatlanib  olish  uchun  vaqt  berilgan.  Ta’tillar 
bo’lmagan. O’quvchilar shahar yoki oilaviy bayramlardagina dam olishgan.  
O’rta  asrlar  Sharqida  ta’lim  tashkiliy-pedagogik  jihatdan  o’ziga  xos  tarzda 
tashkil etilgan. Darslar, odatda, machitlarda erta tongdan tushga qadar olib borilgan. 
Katta 
machitlarda 
o’quvchilarning 
o’nlab 
guruhlari 
shug’ullanishgan. 
Mashg’ulotlarda  yuzga  yaqin  bolalar  qatnashgan.  Dars  vaqtida  o’qituvchi  gilam 
ustida  o’tirgan.  Bolalar  uning  atrofidan  joy  olib,  o’zlari  olib  kelgan  bo’yralarning 
ustida  yoki  to’g’ridan  to’g’ri  yerda  o’tirishgan.  Daftarlarni  yerga  qo’yib,  engashib 
yozishgan. O’sha davrda hayvon terisi yoki daraxtlardan tayyorlangan yozuv taxtasi 

---

 
204 
mavjud bo’lgan. Unga toshko’mir, qattiq ohak bilan yozilgan.