B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

X 
- 
morganida o'lchamidagi genlar orasidagi masofa; 
a 
- 
xromosomalarida chalkashuv bo'lgan birinchi guruh duragaylari soni; 
c 
- 
xromosomalarida chalkashuv bo'lgan ikkinchi guruh duragaylari soni; 
n 
– 
shu tajribadagi duragaylarning soni. 
8.18.Drozfilla melanogasterda krossingover bilan bog‟liq genetik masalalar tahlili 
1.Drozofilla meva pashshasining kulrang tanali, uzun qanotli, qizil ko‘zli geteroizigita 
urg‘ochisi xuddi shunday fenotipga ega bo‘lgan erkak pashsha bilan chatishtiriladi. Urg‘ochi 
pashshadan qanday gametalar hosil bo‘lishi mumkinligini aniqlang.
1)
-20,75% ; 2)
| -20,75% ; 3)
|
-20,75%; 4)
| -20,75%; 5)
|
-12.5%;
6)
| -12.5%;
7) |
-12,5% 8) | |12,5%; 9)
|
10)
|
-4,25%
12)
4,25%; 13)
12,5% 14)
-12,5%; 16)

---

142 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Yechim: Masala shartida ko‘p ma‘lumotlar yashirin bo‘lib, masalan, drozofillada kulrang tana, 
uzun qanot qora tana, kalta qanotga nisbatan dominantlik qilishi hamda bu ikkala belgi bitta 
autosoma xromosomada birikkan holda irsiylanishi, bu belgilar irsiylanishida urg‘ochilarida 
krossingover kuzatilishi (erkaklarida emas), krossingoverga uchraganlar 17%, krossigoveringa 
uchramaganlar 83% ni tashkil etishi, shu bilan birga, ko‘z rangining irsiylanishi jinsiy X 
xromosomaga bog‘liqligi, qizil rang dominant, oq rang retsessiv irsiylanishi kabilar oshkora 
aytilmagan. Shuning uchun masala ishlayotganda bularni e‘tiborga olish kerak. Avval 
chatishtirilayotgan urg‘ochi va erkak drozofilla pashshalarining genotipini yozib olamiz. Urg‘ochi 
pashsha genotipi (uchala belgi ham geterozigota deyilgan) :
(fenotipi:kulrang tanali, 
uzun qanotli, qizil ko‘zli). Erkak pashsha genotipi (xuddi shunday fenotipga ega): ||
fenotpi; kulrang tanali, uzun qanotli, qizil ko‘zli) Bilasizki, drozofilla pashshasining erkaklarida 
emas, urg‘ochilarida krossingover kuzatiladi, natijada, bitta autosoma xromosomada joylashgan 
genlarning birikishi to‘liqsiz bo‘ladi. Krossingover kuzatilgan urg‘ochi pashshaning genotipi 
||
||
bo‘lishi mumkin. Urg‘ochi organizmdan hosil bo‘ladigan gametalarni 
yozib olamiz. 
Krossingoverg
a uchramagan 
gametalar 
20,
75% 
20,
75% 
20,
75% 
20,
75% 
Krossingoverg
a uchragan 
gametalar 
4,25
% 
4,2
5% 
4,
25% 
4,2
5% 
Drozofillada krossingover kuzatilgach, birikish 100% (to‘liq) bo‘lmaydi, natijada, 
krossingoverlangan gametalar 17%, krossingoverga uchramagalar 83% ni tashkil etadi. 
Krossingover foizini gametalar soniga bo‘lamiz:17/4=4,25%. Har bir krossingoverga uchragan 
gameta 4,25% ni tashkil etar ekan. Krossingoverga uchramagan gametalar 83% bo‘lib, uni 
gametalar soniga bo‘lamiz. 83/4=20,75%. Har bir krossingoverga uchramagan gameta 20,75% dan 
tashkil etar ekan. Demak testdagi to‘gi‘ri javoblar 1,2,3,4,9,10,11,12 ekan. 
2.Drozofilla meva pashshasining kulrang tanali, uzun qanotli, qizil ko‘zli geterozigota urg‘ochisi 
xuddi shunday fenotipga ega bo‘lgan erkak pashsha bilan chatishtirildi.Erkak pashshadan qanday 
gametalar hosil bo‘lishi mumkinligini aniqlang.

---

143 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
1)
Y-20,75%; 3)
%
4)
7)
|Y-25%; 9)
-4,25%; 10)
|
-4,25%;
12)
-4,25%; 13)
16)
Yechim: Bu masala yuqoridagi masalaga o‘xshash yo‘l bilan ishlanadi.Erkak pashsha genotipi 
quyidagicha 
(fenotipi: kulrang tanali, uzun qanotli, qizil ko‘zli) bo‘ladi. Drozofilla
pashshasining, yuqorida aytilganidek, erkaklarida krossingover kuzatilmaydi. Shuning uchun 
ularning birikishi 100% (to‘liq) birikish hisoblanadi. Bu genotipdan gametalar hosil qilamiz. 
Gametalar foizini toppish uchun birikish foizini gametalar soniga bo‘lamiz.100/4=25 %.
Har bir gameta 25% dan ekan. Testdagi to‘g‘iri javoblar 5,6,7,8 lardir. Qo‘shimcha 
izohlar:Gametalarning foizini toppish uchun birikish foizini gametalar soniga bo‘lamiz. Genotipga 
qarab hosil bo‘ladigan gametalar soni ham o‘zgaradi, shunda ularning foiz ko‘rsatkichi ham 
o‘zgaradi. Masalan, genotip o‘zgarsa :1)
(urg‘ochi drozofilla)
25% 
25% 
25% 
25% 
Krossingoverga uchramagan gametalar 
41,5% 
41,5% 
Kkrossingoverga uchragan gametalar 
8,5% 
8,5% 
2)
(erkak pashsha )
Krossingoverga uchramagan gametalar 
50% 
50% 
Krossingoverga uchragan gametalar Yo‘q 0% 
Yo‘q 0%