83
Barcha tovar guruhlari bo’yicha bu ko’rsatkich bo’ladi:
n
i
к
n
i
фi
тi
К
q
q
1
1
Transport yuk aylanishi aniqlangandan so’ng, uni o’z transporti va chetdan
jalb qilingan transport tashkilotlari orqali tashish hissasi aniqlanadi.
Ularning
hissasi foizga o’tgan yillar ma’lumotlari, rejalashtirilgan yilga tuzilgan
shartnomalarni hisobga olgan holda aniqlanadi va ushbu ko’rsatkichni transport
yuk aylanishiga ko’paytirib, yuzga bo’lish orqali ularning miqdori (tonnada) hisob-
kitob qilinadi va yuklar klasslarga ajratiladi.
Keyingi bosqichda tovar ishlab chiqaruvchilardan (agar
ular savdo va
ommaviy ovqatlanish korxonasi yoki shaіobchasiga tovarlarni vositachilarsiz,
o’zlari to’g’ridan-to’g’ri yuborishsa) yoki ulgurji savdo baza va omborlaridan
chakana savdo va ommaviy ovqatlanish korxonasi yoki shaіobchalarigacha bo’lgan
masofa (Skm)ni o’rtacha miqdori (o’tgan yillar ma’lumotlari
va shartnomalar
asosida) hisoblanadi.
Transport yuk aylanishi (q
t.km.i
) quyidagi formula orqali hisoblanadi.
q
t.km.i
=q
t.i
∙ S
km
Yuk aylanishni umumiy miqdori (t.km) teng bo’ladi:
км
П
i
П
i
тi
i
км
т
S
q
q
1
1
.
.
Ushbu yuk aylanishi yuklarni klasslariga taqsimlanadi va ularni transport
tariflariga ko’paytirish orqali yuk tashish harajatlari summasi aniqlanadi.
Yuklarni yuklash va tushurish harajatlari ushbu modda tarkibiga kiradi,
agarda bu ishni shtatdan tashqari xodimlar bajarsa.
Harajatlar summasi yukni
transport yuk aylanishi
П
i
тi
q
1
va belgilangan rassenkalar orqali hisoblanadi.
YUqorida keltirilgan usul orqali alohida savdo shaіobchalari bo’yicha
transport harajatlarini rejalashtirish ko’p mehnat qilishni, vaqtni talab qiladi.
Bundan tashqari bu jarayon iqtisodiy-texnik hisoblar nuqtai nazardan allaqancha
mushkul ish. Shu sababli oddiyroq tajribaviy-statistik
usuldan foydalanish ham
mumkin.
84
Masalan: o’tgan yillar (kamida 3 yil) ma’lumotlari asosida tovarlarni
tashishda har bir ularni keltirilishi necha so’mga (R) tushushini aniqlab, 1
tonna
yukni tashish qiymati va rejalashtirilgan yilga mo’ljallangan tovarlarni keltirish
hajmidan kelib chiqqan holda transport yuk aylanishi (q
i
) miqdorini aniqlash kerak
bo’ladi.
Transport yuk aylanishi, ishlatiladigan avtotransportni yuk ko’tara
olish
imkoniyati miqdori (q
iat
) va yuk ko’tara olish imkoniyatini ishlatish
koeffitsiyentidan (Kq
iat
) kelib chiqib, avtotransport
orqali tovarlarni necha
marotaba keltirilishi miqdorini (Z) hisoblab olish mumkin. Bunday hisobot
quyidagicha amalga oshirilishi mumkin
Do'stlaringiz bilan baham: