B. A. Abdukarimov Ichki savdo iqtisodiyoti

Savdo faoliyati samaradorligini oshirish yo’llari 
 
Samaradorlik yo’nalishlari 
 
 
Ekstensiv yo’nalish 
 
Intensiv yo’nalish 
 
 
 
 
Savdoda texnologik ja-rayonini 
takomillashtirish 
 
Iqtisodiy mexanizmni takomillashtirish 
 
S
avdo
sha
іobc
ha
la
-rini
ke
nga
yti
rish
Xodiml
ar
soni
ni
ko’pa
yti
rish
Tova
rla
rni
ke
lt
i-
rish
mi
qdorini
, 
tez
li
gini
orttiris
h
Tova
rla
r 
assorti
-mentini
ke
nga
yti
rish
Tova
rla
rni
sil
ji
-ti
sh
bug’inlar
ini
ka
maytirish
Ta
rmoqni
indus
ti
rla
sh
, 
moder
niza
tsi
ya
lash
Ilmi
y
-texnik
p
rogr
ess
Me
hna
t 
unum
-dorlini
oshi
rish
Iqtisodi
y
da
stakla
rni
takomil
lashtirish
Moddi
y
ra
g’ba
tl
anti
rishni
takomil
lashtirish
F
aoli
ya
tni
opti
mal
re
jala
shti
rish
va
progn
oz
lash
Axbor
otl
ar
ti
zim
ini
takomil
lashtirish
 
Ijtimoiy-psixologik muhitni yaxshilash 
 
Inson
omi
li
ni
akti
vlashti
ris
h
Nor
mal
psixo
logi
k
muhi
t 
ya
ra
ti
sh
Ma
’na
viy
manf
aa
tdorli
k
ni
oshi
rish
Xodiml
arni
mala
ka
sini
oshi
rish
tar
ixi
y
urf
-
oda
tl
arni
qa
drla
sh

---

121 
Ushbu modellardan savdoni rivojlantirish rejalari yoki prognozlari 
variantlarini solishtirishda foydalanish mumkin.
Savdo 
faoliyati 
maqsadidan 
biri 
bo’lmish talab va taklifni 
muvofiqlashtirish nuqati nazaridan kelib chiqilsa, uni rivojlantirish modeli 
quyidagicha modellarda ifodalanishi kerak.
I – model TA
i

AT
i
bo’lsa TA
i
- AT
i
= IM
i
. bunda IM
i

EK
i
II – model TA
i

AT
i
bo’lsa AT
i
- TA
i
= EK
i
. bunda IM
i

EK
i
III – model 
TA
i
 = AT
i
 bo’lsa IM
i
=EK
i
 bo’ladi.
Bu yerda: 
TA
i
 –
i
 - tovar guruhi bo’yicha chakana tovar aylanishi; 
AT
i
 –
i
 – tovar guruhiga aholini talabi; 
IM
i
 –
i
 – tovar guruhi bo’yicha tovarlarni importi; 
EK
i
 –
i
 – tovar guruhi bo’yicha tovarlarni eksperti.
Ushbu ko’rsatkichlar xudud, respublika miqyosida summalashtiriladi.
Savdoni asosiy maqsadi bir tomonidan,aholining iste’mol tovarlarga 
bo’lgan talabini har tomonlama qidirish bo’lsa,ikkinchi tomonda o’z faoliyatidan 
tegishli foyda (daromad) olishdir. Maqsadning birinchisiga erishish natijasida 
savdo korxonalari ijtimoiy samaradorlikga erishadi. Ikkinchisida iqtisodiy 
samaradorligini oshirishni ta’minlaydi. Iqtisodiy samaradorlikning mezoni 
harajatlar bilan belgilanadi.
Savdo jarayonida moddiy, mehnat, moliyaviy resurslar sarflanadi va uning 
natijasida ma’lum hajmda tovar aylanishi va xizmatlarga erishiladi va foyda 
(daromad) yaratiladi. Shu sababli savdoning iqtisodiy samaradorligini oshirish 
jamiyat manfaatini ta’minlash, aholini talabini, qondirish, takror ishlab chiqarish 
jarayonini tezlashtirish kabi natijalarni ham beradi.
Uning iqtisodiy samaradorligini oshirishning ahamiyati yuqoridagilardan 
kelib chiqadi.
Savdoning iqtisodiy samaradorligini aniqlashda uning umumiy faoliyatiga 
baho berish va unda sarflangan barcha resurslarni alohida-alohida samarasini 
aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu masalalar darslikning tegishli 
mavzularida yoritilgan.

---

122