Б. А. Абдукаримов, А. Б. Бектемиров, М.Қ. Пардаев, Ш. С. Салимов, Э. Ш. Шавқиев, Ф. Б. Абдукаримов корхона иқтисодиёти

К_{юкланганлик}= 1,33 : 2 = 0,67

Ускуналар ишининг сменалик кўрсаткичи асосида ускуна ишлаш вақти режимнинг сменалик фойдаланиши коэффициенти ҳам ҳисобланади. Бу кўрсаткич ускуналар ишининг сменалик коэфициентини ушбу корхонада ўрнатилган сменанинг давомийлик вақтига бўлиш йўли билан аниқланади. Агар корхонада сменанинг давомийлиги вақти 8 соат бўлса, унда бу кўрсаткич:

К_см.и.= 1,33 : 8 = 0,17
га тенг бўлади.
Бироқ ускуналардан фойдаланиш жараёнининг бошқа томонлари ҳам бор. Смена орасида вақтинча кун мобайнида бекор туриб қолишларни билишдан ташқари ускуналардан ҳақиқатдан иш билан таъминланган вақтларида қанчалик даражада самарали фойдаланилаётганлигини ҳам аниқлаш керак. Ускуналар тўлиқ иш билан таъминланмаган пайтда умуман маҳсулот чиқармаслиги мумкин. Бундай ҳолларда биз ускуналардан экстенсив фойдаланиш кўрсаткичларини ҳисоблаш билан чеклансак юқори натижа олгандай бўламиз. Лекин, юқорида кўрганимиздек, ускуналардан самарали фойдаланиш самарадорлиги ҳақида тўлиқ хулоса чиқаришга кифоя қилмайди.
Олинган натижаларни иккинчи гурухга тааллуқли бўлган, асосий фондлар унумдорлиги акс эттирувчи асосий фондлардан интенсив фойдаланиш кўрсаткичлари билан бойитиш керак. Буларнинг ичида энг муҳим кўрсаткич ─ ускуналардан интенсив фойдаланиш коэффициенти кўрсаткичидир.
Бу кўрсаткични аниқлаш учун асосий техник ускуналар ҳақиқий унумдорлигини унинг нормтивдаги унумдорлигига бўлиш йўли билан аниқланади. Буни ҳисоблаш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади:
К_инт= М_ҳ : М_меёрий

бу ерда: М_{ҳақиқий} – ускуналар билан вақт бирлиги ичида ҳақиқатдаги

маҳсулот ишлаб чиқариш;
М_меёрий – ускуналар билан вақт бирлиги ичида техник
асосланган маҳсулот ишлаб чиқариш.

Мисол. Смена мобайнида станок ҳақиқатда 6 соат ишлатилган.Бўш турган вақти 2 соат. Станоклар соатига 120 бирлик маҳсулот ишлаб чиқариши керак, Лекин улар 6 соатлик иш вақтида соатига 90 бирлик маҳсулот ишлаб чиқарди. Бунда К_инт= 90 : 120=0,75 бўлади. Бу ускунлара қувватининг атиги 75 фоизидан фойдаланилганлигини билдиради.

Асосий фондлардан фойдаланиш кўрсаткичларининг учунчи гурухига:

• 
  ускуналардан интеграл фойдаланиш коэффициенти;
  
• 
  ишлаб чиқариш қувватидан фойдаланиш коэффициенти;
  
• 
  маҳсулотларнинг фондлар қайтими ва фондлар сиғими кўрсаткичлари киради.
  

Ускуналардан интеграл фойдаланиш коэффициенти ускуналардан экстенсив ва интенсив фойдаланиш коэффициентлари кўпайтмаси сифатида аниқланади. Бу кўрсаткич ускуналардан фойдаланишни вақт ва қуввати бўйича тавсифлайди. Юқорида келтирилган мисолда К_экст= 0,86. К_инт=0,75. Шунга кўра ускуналардан интеграл фойдаланиш коэффициенти